Zajmuje się także reżyserią teatralną, pozostaje związany z krakowskim Starym Teatrem i warszawskim Teatrem Powszechnym. Jest reżyserem 38 przedstawień teatralnych w teatrach Warszawy, Krakowa, Moskwy, Sofii, Berlina, Zurychu, Tel Awiwu, Tokio, Budapesztu. Reżyserował przedstawienia oparte na prozie Fiodora Dostojewskiego (Biesy, Zbrodnia i kara, Nastasja Filipowna czyli wersja Idioty). Jest autorem także takich spektakli, jak Dwoje na huśtawce, Kapelusz pełen deszczu, Noc listopadowa, Wesele, Sprawa Dantona, Emigranci, Play Strindberg, Gdy rozum śpi, Z biegiem lat, z biegiem dni, Dybuk czy Antygona.

Wśród jego filmów wymienić można takie jak: Kanał (1957), Popiół i diament (1958), Niewinni czarodzieje (1960), Popioły (1965), Wszystko na sprzedaż (1968), Krajobraz po bitwie (1970), Wesele (1972), Ziemia obiecana (1974), Człowiek z marmuru (1976), Bez znieczulenia (1978), Panny z Wilka (1979), Z biegiem lat, z biegiem dni (1980), Człowiek z żelaza (1981), Kronika wypadków miłosnych (1986), Korczak (1990), Pierścionek z orłem w koronie (1992), Panna Nikt (1996), Pan Tadeusz (1999), Zemsta (2002), Solidarność, Solidarność… (2005), Katyń (2007), Tatarak (2009), i najnowszy – Wałęsa, człowiek z nadziei (2013).

W początkowej fazie swej twórczości Andrzej Wajda odwoływał się do socrealizmu. Ze schematami tego nurtu zerwał w Kanale; w filmie tym po raz pierwszy przedstawił żołnierzy Armii Krajowej jako tragiczne postaci ówczesnego pokolenia, odżegnując się od propagandy ukazującej ich w formie „zaplutych karłów reakcji”. W Popiele i diamencie zaznaczyły się dwie cechy, które pojawiały się dalej w jego twórczości: operowanie symboliką (na przykład główny bohater ginący na „śmietniku historii”) oraz polemika z romantycznym mitem bohatera poświęcającego swoje życie za ojczyznę. W ocenie Jerzego Toeplitza i Stanisława Janickiego Andrzej Wajda w swojej trylogii wojennej oddawał tragedię pokolenia wojny, osiągając to poprzez użycie jaskrawych środków artystycznych: surrealistycznych, ekspresjonistycznych czy też barokowych. Jerzy Płażewski zaznaczył, że w dziełach tego reżysera zarysowały się romantyczny realizm, emocjonalne widzenie świata, zainteresowanie wartościami ostatecznymi […], wybujała zmysłowość wizji i idąca za nią skłonność do nadmiernie barokowej ornamentyki”. Barbara Mruklik oceniła, że reżyser przemawia za pośrednictwem kontrastu, specyficznie znaczącego szczegółu, rozbudowanej metafory”.

W takich filmach jak Popioły czy Wesele Andrzej Wajda odtwarzał polską symbolikę narodową wraz z postaciami patriotycznymi, heroicznymi w swej zaciekłości, ale skazanymi na przegraną przez historię. Podkreślał również fakt niemożności zjednoczenia się narodu polskiego w obliczu klęski narodowej, wskazując na wewnętrzne podziały klasowe w przeszłości. Do tradycji martyrologicznej powrócił jednak w filmie Katyń, dając obraz męczeństwa polskiego w trakcie II wojny światowej.

W latach 70. Andrzej Wajda zaczął urozmaicać swój styl filmowy. W Ziemi obiecanej korzystał z różnych środków wyrazu, łącząc naturalistyczną brutalność z wizją ekspresjonistyczną. Jego filmy z okresu kina moralnego niepokoju były z kolei skupione na tematyce publicystycznej z elementami kina psychologicznego. W Człowieku z marmuru reżyser dokonywał rozrachunku z czasami stalinizmu, a w Człowieku z żelaza stworzył nowy mit solidarnościowy – symboliczne zjednoczenie narodu polskiego przeciwko komunizmowi. W jego twórczości znalazło się też miejsce na rozważania o śmierci i przemijaniu, prezentowane w Pannach z Wilka i Tataraku.

Tadeusz Lubelski o twórczości Andrzeja Wajdy wypowiedział się następująco:

Od polskiego udziału w wojennych kampaniach armii napoleońskiej, przez tragedię powstania warszawskiego, aż po sierpniowy strajk stoczniowców z roku 1980 – istotne wątki narodowej historii minionych dwustu lat przyjęły kształt wyobrażeń powołanych do życia w jego filmach.

Historycy filmu zwracają uwagę na to, że twórczość polskiego reżysera jest w zasadzie jego kinem autorskim. Olga Katafiasz uznała Andrzeja Wajdę za „jednego z najwybitniejszych autorów kina” ze względu na spójność wypowiedzi w jego dorobku[188]. Janina Falkowska podsumowała jego twórczość jako homogeniczną, składającą się przede wszystkim z filmów historycznych oraz komedii. Zauważyła też, że spośród wschodnioeuropejskich twórców Andrzej Wajda jest najczęściej atakowanym reżyserem, a jego filmy niejednokrotnie wzbudzały w kraju burzliwe dyskusje[189].

Pochodzi z rodziny zawodowego wojskowego – Jakuba, syna Kazimierza Waydy oraz Anieli, nauczycielki. Dzieciństwo spędził w miastach, w których stacjonował jego ojciec: Suwałkach i Radomiu. Ojciec, w stopniu kapitana, brał udział w kampanii wrześniowej, trafił do niewoli radzieckiej i padł ofiarą zbrodni katyńskiej.

Latem 1939 roku Andrzej Wajda bez powodzenia zdawał do Korpusu Kadetów we Lwowie. Według własnych wspomnień w czasie wojny przebywał w Radomiu, a także w domu braci ojca w Krakowie, gdzie przez pewien czas pobierał nauki malarstwa. Podczas okupacji uczęszczał w Radomiu na tajne komplety, kończąc gimnazjum i zdając tzw. małą maturę. Po zakończeniu wojny w latach 1946–1950 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie był członkiem powołanej przez studentów tzw. Grupy Samokształceniowej. Następnie studiował reżyserię w Szkole Filmowej w Łodzi. Studia ukończył w roku 1953, a dyplom otrzymał w 1960.

W zawodzie debiutował u boku Aleksandra Forda przy filmie Piątka z ulicy Barskiej. Jego pierwszym samodzielnym filmem było Pokolenie z 1954. Cztery lata później wyreżyserował swój pierwszy spektakl teatralny – Kapelusz pełen deszczu Michaela Gazzo w Teatrze Wybrzeże. W latach 1972–1983 zajmował stanowisko kierownika zespołu filmowego „X”, a od 1978 do 1983 był prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W latach 1989–1990 był dyrektorem artystycznym Teatru Powszechnego w Warszawie. Od 1989 wchodzi w skład Komitetu Kinematografii. Jest członkiem Akademii Filmowej przyznającej Felixy. Był też jednym z trzech (obok Zbigniewa Bujaka i Aleksandra Paszyńskiego) założycieli Agory S.A., m.in. wydawcy Gazety Wyborczej.

W 1994 ufundował Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie. Od 1997 jest członkiem zagranicznym Institut de France – Académie des Beaux-Arts. W 2002 założył w Warszawie Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Od 2001 zasiada w radzie Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, a od 2006 zasiada w radzie programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.

Na początku lat 80. Andrzej Wajda szerzej zaangażował się w czynną działalność polityczną. 30 sierpnia 1980 pojawił się w Stoczni Gdańskiej, był członkiem komitetu doradczego „Solidarności”, a w 1989 Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Stale znajdował się pod obserwacją funkcjonariuszy SB, którą zakończono dopiero w czerwcu 1989.

Z ramienia KO w latach 1989–1991 sprawował mandat senatora I kadencji z województwa suwalskiego. W trakcie kadencji przeszedł z OKP do Unii Demokratycznej. W 2010 w przedterminowych wyborach prezydenckich poparł kandydaturę Bronisława Komorowskiego, jako jeden z członków Komitetu Honorowego kandydata.

Andrzej Wajda był czterokrotnie żonaty, w tym z aktorką Beatą Tyszkiewicz, z którą ma córkę Karolinę. Obecnie jest mężem Krystyny Zachwatowicz, scenografa teatralnego i filmowego, projektantki kostiumów i również aktorki.

W 2000 za całokształt twórczości został uhonorowany Oscarem. Nominację do tej nagrody otrzymały także wyreżyserowane przez niego filmy Ziemia obiecana, Panny z Wilka, Człowiek z Żelaza oraz Katyń. 15 lutego 2006 również za całokształt twórczości otrzymał na 56 Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Berlinie nagrodę Złotego Niedźwiedzia.

Jest doktorem honoris causa kilku uczelni (m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego, Gdańskiego, Łódzkiego i Opolskiego) oraz kawalerem orderu Legii Honorowej. W 1981 otrzymał Złotą Palmę na Festiwalu Filmowym w Cannes, w 1982 nagrodę Césara, w 1987 nagrodę Kyoto, w 1990 Felixa, a w 2009 Nagrodę FIPRESCI. Od 1997 należy do „Grona Nieśmiertelnych” francuskiej Akademii Sztuk Pięknych (fr. Académie des Beaux-Arts).

W 2001 Rada Miejska w Radomiu uhonorowała Andrzeja Wajdę tytułem Honorowego Obywatela Radomia. W 2007 redakcja „Gazety Wyborczej” wyróżniła go tytułem „Człowieka Roku”. Laudację na cześć laureata wygłosił Janusz Tazbir. 8 kwietnia 2008 rada Polskiej Fundacji Katyńskiej nadała mu Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, lecz Andrzej Wajda nie przyjął tego odznaczenia. W 2009 został patronem gimnazjum w Rudnikach oraz Honorowym Obywatelem Opola.

Źródło: Wikipedia.org