Victor Hugo był członkiem Akademii Francuskiej, deputowanym do Konstytuanty, a następnie Zgromadzenia Narodowego. Wspierał rewolucję lipcową w 1830, brał udział w rewolucji lutowej w 1848, a z powodu przekonań politycznych przez 19 lat (1851-1870) przebywał na dobrowolnym wygnaniu poza granicami Francji jako przeciwnik II Cesarstwa. Po upadku Napoleona III w roku 1870 wrócił do Francji. Został pochowany w paryskim Panteonie.

Twórczość

Dzieła zebrane Victora Hugo (z jego spuścizny nie zachowało się jedynie kilka osobistych listów spalonych celowo przez wykonawców testamentu pisarza) zostały wydane w latach 1928–1931 przez francuskiego wydawcę Jeana-Jacques’a Pauverta. Na Dzieła składa się 28 tomów, które zawierają łącznie blisko 40 milionów znaków. W liście z 9 grudnia 1859 Hugo pisał:

Wszystkie moje dzieła stanowić będą pewnego dnia niepodzielną całość. (…) Księga różnorodna podsumowująca całe stulecie – oto co pozostawiam po sobie (…).

W słowach tych Hugo odnaleźć można jego chęć tworzenia wyrażaną poprzez różne formy literackie: powieści, poezję, dramaty, eseje.

Hugo pozostawił po sobie dziewięć powieści. Pierwszą z nich Bug-Jargal napisał w wieku 16 lat, ostatnią Rok dziewięćdziesiąty trzeci (Quatre-vingt-treize) – w wieku 72 lat. Powieści odzwierciedlają przemiany stylu pisarskiego Hugo oraz zmiany mód i prądów literackich jego czasów. Daje się jednak dostrzec w całej twórczości pisarza pewne stałe rysy charakterologiczne bohaterów, a nawet podobne koncepty fabularne, które powracają w różnych formach w jego dziełach od tych młodzieńczych aż po zupełnie dojrzałe; i tak motyw odrzucenia społecznego z powodu inności jest reprezentowany przez tytułowego bohatera Bug-Jargala, Quasimoda z Katedry NMP, Valjeana z Nędzników i Gwynplaine’a z Człowieka śmiechu.

Niektóre z jego powieści (Han z Islandii z 1823, Bug-Jargal (opublikowana w 1826) czy Katedra Marii Panny w Paryżu z 1831) reprezentują gatunek romantycznej powieści historycznej. Inne powieści Hugo, np. Le Dernier Jour d’un condamné (Ostatni dzień skazańca) z 1829 i Klaudiusz Nędzarz z 1834, trudno zaklasyfikować do jednego gatunku literackiego. Są to powieści na poły historyczne, na poły zaangażowane społecznie, np. w walkę o zniesienie kary śmierci. Również powieść Nędznicy, która ukazała się w 1862 w szczytowym okresie rozwoju realizmu literackiego, tylko częściowo korzysta z jego osiągnięć. Popularność książki Hugo zaskoczyła krytyków, którzy widzieli w niej dzieło niebezpiecznie krążące między realistycznym opisem, melodramatem dla ludu a dydaktyczną rozprawą.

Podobnie powieści Pracownicy morza (Les Travailleurs de la mer) z 1866 i Człowiek śmiechu (L’Homme qui rit) z 1869 zbliżają się w swojej formie raczej do estetyki romantyzmu z początku wieku. Wreszcie wydana w 1874 powieść Rok 93 powtarza ulubiony temat twórczości Hugo – rolę rewolucji francuskiej w budowaniu świadomości literackiej, politycznej, społecznej i moralnej XIX wieku.

Powieść Hugo nie jest czystą rozrywką – pozostaje niemal zawsze w służbie idei. Widać to w abolicjonistycznych powieściach jego młodości i w wieku dojrzałym – w licznych, czasem aż natrętnych dygresjach o ubóstwie materialnym i duchowym – w Nędznikach. Jego tragiczni bohaterowie zmagają się z ograniczeniami zewnętrznymi i bezwzględnym przeznaczeniem, które może mieć swe źródło a to w społeczeństwie (Jean Valjean, Claude Gueux lub bohaterowie Ostatniego dnia skazańca), a to w historii (Rok 93) lub nawet w chwili urodzenia (Quasimodo). Duch epopei ludzi zmagających się z siłami natury, społeczeństwem albo przeznaczeniem nigdy nie opuścił pisarza. Zawsze też znajdował on swoich odbiorców bez poddawania się kaprysom mody.

W wieku 26 lat w słynnej przedmowie do Cromwella, Hugo położył fundamenty pod nowy gatunek literacki: dramat romantyczny. W tekście tym młody ambitny pisarz podważał tradycyjne reguły teatru klasycznego, wprowadzając na scenę tematy romantyczne, pomnażając liczbę osób i miejsc, mieszając klimaty – pospolitość i wyszukanie, groteskę i sublimację – i przede wszystkim ożywiając zbyt sztywną dotąd sztukę. Z drugiej strony powstały jednak trudności realizacyjne: Cromwell – utwór składający się z 6 tysięcy wersów i w którym pojawiają się niezliczone postaci, nie jest wystawiany, gdyż jest to trudne do wykonania.

Za sprawą Hernani dramaturg w 1830 stał się słynny i zajął pozycję autorytetu pomiędzy współczesnymi twórcami. W następnych latach zderzył się z trudnościami technicznymi (scena włoska ze swymi balkonami, mało przychylna spektaklom na dużą skalę) i ludzkimi (powściągliwość członków Comédie-Française wobec wyzwań jego dramatów). Spotykały go na przemian sukcesy (Lukrecja Borgia) i porażki (Król się bawi zabroniony przez cenzurę), aż w końcu zdecydował się wraz z Alexandre Dumasem stworzyć scenę całkowicie poświęconą dramatowi romantycznemu – czyli Teatr Renesansu, gdzie w 1838 wystawił Ruy Blasa.

W 1843 mocno dotknęła go porażka Burgrabiów. Pisarz zaczął wątpić w możliwość istnienia teatru popularnego i wymagającego zarazem. Hugo – dramaturg, skądinąd pogrążony w żałobie po śmierci Leopoldyny, porzucił scenę teatralną. Powrócił jednak (w 1866) do teatru w swej twórczości, szczególnie w serii utworów Théâtre en liberté (Teatr na wolności).

W wieku 20 lat Hugo opublikował Ody (Odes et Ballades) – zbiór poezji, w którym już wtedy pojawiły się wyraźnie tematy stale później powracające u pisarza: świat współczesny, historia, religia i zwłaszcza rola poety. Później pod tym samym tytułem powstały dalsze zbiory tekstów, które z czasem stały się coraz mniej klasyczne a bardziej romantyczne. Cztery wydania w tej serii (między 1822 a 1828) przyciągnęły wielu młodych czytelników.

W 1828 Hugo opublikował pod wspólnym tytułem Ody i ballady całą swoją dotychczasową twórczość poetycką. Opisy historyczne, wspomnienia z dzieciństwa, napisane były jeszcze w sposób konwencjonalny, jednak zauważalne było już dążenie młodego pisarza romantycznego do zerwania z metrum i tradycją poetycką. Ten zbiór poezji pozwala także zauważyć zaczątek przemian duchowych, które będą trwały przez całe jego życie: żarliwy katolik stawał się stopniowo coraz bardziej obojętny wyznaniowo, jego monarchistyczne przekonania również słabły i pisarz dużo uwagi poświęcał niedawnej epoce napoleońskiej; ponadto poeta nie odrzucał swojego podwójnego dziedzictwa napoleońskiego (po ojcu) i monarchicznego (po matce), ale starał się je przezwyciężyć za pomocą konfrontacji przeciwieństw (słynna antyteza Hugo):

Wiek po wieku kolejno, ci potężni bracia
Różni co do natury, podobni w swych pragnieniach
Cel jeden odnajdują przeciwnymi drogami

Następnie Hugo oddalał się w swoich dziełach od bieżących problemów politycznych, nad które chwilowo przedkładał zasadę „sztuki dla sztuki”. Rozpoczął pisanie Les Orientales (Orient był wówczas modnym tematem) w 1829 (w tym samym roku powstał Ostatni dzień skazańca).

Odniósł znaczący sukces, utrwalił swoją sławę poety romantycznego, a przede wszystkim ustalił swój styl pisarski w tematyce greckiej wojny o niepodległość (przykład ludów, które pozbywają się swoich królów nawiązywał także do ówczesnej sytuacji politycznej we Francji), która inspirowała również Byrona i Delacroix.

Od Jesiennych liści (1831), Pieśni o zmroku (1835), Głosów wewnętrznych (1837), aż do zbioru Światła i cienie (1840), zaznaczały się przeważające tematy poezji jeszcze lirycznej – poeta był „duszą o tysiącu głosów”, zwracającą się do kobiety, Boga, przyjaciół, Natury i w końcu (w Pieśniach o zmroku) do rządzących, odpowiedzialnych za niesprawiedliwość tego świata.

Poezje przemawiały do czytelników, ponieważ z pozorną prostotą poruszały popularne tematy; jednak Hugo nie mógł się oprzeć upodobaniu do epiki i wielkości do tego stopnia, że już w pierwszych wersach Jesiennych liści można przeczytać słynne:

Ce siècle avait deux ans! Rome remplaçait Sparte
Déjà Napoléon perçait sous Bonaparte
Ten wiek miał dwa lata! Spartę Rzym zastąpił
I już w Bonapartego Napoleon wstąpił

Hugo starał się już na początku umieścić poetę w Historii. Nigdy nie pozwoli mu z niej wyjść, w całej swojej twórczości.

Całkowicie inne było przesłanie Chłosty (Châtiments) – strofy walki, które w 1853 miały na celu zlikwidować Napoleona III, zwanego przez Hugo m.in. „prorokiem nieszczęść” i „egzekutorem przeklętego bratanka”. Hugo ciągle zmieniał gatunki, pojawiały się: bajka, epopeja, pieśń, elegia.

Kilka lat później Hugo interpretował Kontemplacje (Contemplations), które ukazały się w 1856: Cóż to są „Kontemplacje”? – to wspomnienia duszy. Jego ówczesna twórczość to apoteoza liryczna naznaczona wygnaniem i śmiercią ukochanej córki (np. w Pauca Meae); emigracja wewnętrzna i polityczna – Hugo wyruszał samotnie odkrywać siebie wobec wszechświata.

Jego arcydziełem była Legenda wieków (La Légende des Siècles), łącząca historię świata w jeden wielki epos, wydany w 1859. Człowiek wychodzący z ciemności do Ideału przedstawiał zaś bolesną drogę ludzkości do Postępu i Światła.

Powszechnie nie są znane jego zamiłowania i talenty plastyczne. Ciągle odkrywa się na nowo jego obrazy. Stworzył ich około 4 tysiące (niektóre dostępne on-line), obecnie wystawiane nie tylko we Francji, ale również w Nowym Yorku, Wenecji, Brukseli i Madrycie.

Jako dobry samouk Hugo nie wahał się używać metod ludowych albo eksperymentalnych: mieszał atrament z czarną kawą, węglem, sadzami z komina, szkicując końcem zapałki albo chorągiewką ptasiego pióra. Jego dzieła są małych rozmiarów i służyły mu do ilustrowania swej twórczości literackiej (Les Travailleurs de la mer) jak również jako prezenty dla przyjaciół wysyłane na urodziny lub inne okazje. Ta sztuka, którą uprawiał przez całe życie, stanowiła dlań przede wszystkim rozrywkę.

Początkowo jego prace były raczej realistyczne, ale wraz z wygnaniem i mistyczną konfrontacją poety z morzem, nabrały wymiaru prawie fantastycznego. Ta strona talentu Hugo nie umknęła uwadze jego współczesnych i była przyczyną wielu pochwał, w szczególności od Baudelaira:

Nie znalazłem u wystawców Salonu tej wspaniałej wyobraźni, która tkwi w obrazach Victora Hugo jak tajemnica w niebie. Mówię o jego rysunkach atramentowych, bo to więcej niż jasne, że w poezji nasz poeta jest królem pejzażystów.

Poglądy

Od 1849 Victor Hugo poświęcał jedną trzecią dzieł każdej z trzech dziedzin: polityce, religii i filozofii społecznej człowieka. Jego myśl, złożona i niejednokrotnie zaskakująca, odrzucała całkowicie potępienie osoby i wszelki manicheizm, ale była też surowa wobec społeczeństwa.

Hugo jako reformator pragnął zmian w społeczeństwie takim jakie ono było, jeśli usprawiedliwiał wzbogacanie się, to oskarżał gwałtownie ustrój nierówności społecznej. Występował przeciw bogatym, kapitalizującym zyski zamiast przeznaczać je na produkcję. Elita mieszczańska nie mogła mu tego wybaczyć. Sprzeciwiał się przemocy jeśli ta dokonuje się wbrew władzy demokratycznej, ale tę przemoc popierał (zgodnie z Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela) przeciw władzy nieuprawnionej. Kiedy wybuchła wojna niemiecko-francuska, pisarz ją potępił jako wojnę „dla kaprysu” a nie dla wolności. Nastąpił upadek Imperium, a wojna toczyła się przeciw Republice – nawoływanie Hugo do pojednania ciągle pozostawało bez echa. W końcu w pisarzu patriota zwyciężył z pacyfistą: 17 września opublikował wezwanie do oporu i masowego powstania. Umiarkowani republikanie byli przerażeni: dla nich rzeczywiście lepszy był Bismarck niż głosiciele społecznego podziału dóbr. Tymczasem lud Paryża wyrywał sobie z rąk egzemplarze Chłosty.

Hugo był zdecydowanym przeciwnikiem kary śmierci. Jako dziecko był świadkiem wielu egzekucji, co sprawiło, że przez całe późniejsze życie przeciwstawiał się tej formie karania przestępców. W powieściach z wczesnego okresu twórczości Ostatni dzień skazańca (1829) i Klaudiusz Nędzarz (1834) podkreślał okrucieństwo, niesprawiedliwość i nieskuteczność kary ostatecznej. Zdawał sobie sprawę, że sama literatura nie wystarczy, dlatego zwracał się do najwyższych instancji państwa o jej zniesienie, mówiąc m.in.: Kara śmierci to szczególny i odwieczny znak barbarzyństwa (wystąpienie Hugo przed zgromadzeniem konstytucyjnym z 15 września 1848).

Nie popierał komunarderów, ale jednocześnie apelował do Adolpha Thiersa o udzielenie łaski Louisowi Rosselowi, młodemu oficerowi, który został ministrem wojny w Komunie. O represjach wobec komunardów poeta wyrażał się z ironią i odrazą: Bandyci zabili 64 zakładników. Odpowiemy, zabijając 6000 więźniów!

Piętnując do końca rozwarstwienie w społeczeństwie, Hugo podczas ostatniego publicznego zebrania, któremu przewodniczył, powiedział: Kwestia społeczna pozostaje. Jest straszna, ale prosta. To sprawa tych, którzy mają i tych, którzy nie mają. Chodziło o zbiórkę środków, które pozwolą 126 delegowanym robotnikom pojechać na pierwszy kongres socjalistyczny we Francji.

W czasie swojej kariery politycznej Victor Hugo wygłosił wiele przemówień, z których najsłynniejsze zebrano później w Actes et paroles (Czyny i słowa). Najbardziej znane z nich wygłosił: przeciwko biedzie, o sytuacji kobiet, przeciw oświacie religijnej oraz za szkołą laicką i bezpłatną, przeciwko karze śmieci, w sprawie pokoju na świecie, za powszechnym prawem wyborczym. Występował też w izbie wyższej parlamentu w sprawie wolności prasy, popierał również suwerenność Polski.

Pisarz, który twierdził że handel zastąpi wojnę, był zagorzałym obrońcą kolonizacji humanitarnej, która, jak precyzował, powinna, zastępując dawne podboje, być tylko „tymczasowa” i nie trwać dłużej niż konieczne.

Wielokrotnie w przemówieniach i pismach Victora Hugo przewijała się idea Stanów Zjednoczonych Europy:

Żadnych granic! Ren dla wszystkich! Bądźmy jedną Republiką, bądźmy Stanami Zjednoczonymi Europy, bądźmy kontynentalną federacją, wolnością europejską, bądźmy pokojem światowym! (przemówienie w Zgromadzeniu Narodowym, 1 marca 1871)

Jego współcześni uważali tę ideę za absurd i utopię (np. Francuzi i Niemcy uważani byli za dziedzicznie skazanych na wieczną wrogość). Hugo nie był jednak naiwny: Niech będzie, że utopia. Ale nie zapominajmy, że kiedy idą do tego samego celu co ludzkość, (…) utopie jednej epoki stają się faktami w następnej. (Le Rhin)

Życie

Victor Hugo urodził się 26 lutego 1802 roku w Besançon (w regionie Franche-Comté, w departamencie Doubs), lecz dzieciństwo spędził w Paryżu. Był najmłodszym z trzech synów Sophie Trébuchet (1772-1821) i Josepha Léopolda Sigisberta Hugo (1773-1828). W dzieciństwie często przenosił się wraz z ojcem, generałem w armii Napoleona Bonaparte, do Hiszpanii i Neapolu.

Około roku 1813, po separacji rodziców (spowodowanej romansem Sophie z generałem Cesarstwa Victorem Fanneau de la Horie) zamieszkał z matką w Paryżu. Konkubent matki był jego pierwszym nauczycielem; edukacja była nieformalna i koncentrowała się na wszechstronnej lekturze.

W wieku zaledwie 14 lat, w lipcu 1816, Hugo napisał: Chcę być Chateaubriandem* lub nikim. Jego talent objawił się bardzo wcześnie a ambicja była nieograniczona.

W 1819 wraz z braćmi Abelem i Eugeniuszem zaczął wydawać gazetę le Conservateur littéraire, która zwróciła uwagę na jego talent pisarski. W tym samym roku wygrał konkurs „Académie des Jeux floraux”. Ponownie nagrodzony przez tę akademię w 1820, porzucił ulubioną matematykę (rozpoczął już studia na tym kierunku) i zaczął karierę literacką. Jego pierwszy zbiór poematów Odes (Ody) ukazał się w roku 1821, gdy był 19-letnim uczniem Liceum Louis-le-Grand i dzięki temu dziełu stał się znanym pisarzem. Uczestniczył w zebraniach koła literackiego Charlesa Nodiera w Bibliotece Arsenału – kolebce francuskiego romantyzmu; zebrania wywarły duży wpływ na jego twórczość. Od tego czasu datuje się jego sukces jako wszechstronnego twórcy: poety, powieściopisarza, dramatopisarza i dziennikarza.

Przełomem w twórczości Hugo była sztuka teatralna Cromwell, opublikowana w 1827. W przedmowie do dzieła sprzeciwił się konwencjom klasycznym (szczególnie zasadzie jedności czasu i miejsca). W kolejnej sztuce Hernani swoją teorię zastosował w praktyce. Dzieło to stało się przyczyną sporu między tradycjonalistami i modernistami, zwanego „batalią o Hernaniego” (do entuzjastów tej sztuki należał m.in. Teofil Gautier). Od tej pory twórczość Hugo nabrała rozmachu: napisał powieści (m.in. Katedrę Marii Panny w Paryżu, 1831); poezje (m.in. Pieśni o zmroku, 1835); dramaty (m.in. Ruy Blas, 1838).

Od 1826 do 1837 roku często przebywał w Château des Roches, niedaleko Bièvres, w posiadłości Bertina l’Aîné, wydawcy pisma Le Journal des débats. Poznał tam Berlioza, Chateaubrianda, Liszta, Giacomo Meyerbeera i tworzył zbiory poezji, m.in. Les Feuilles d’automne (Jesienne liście).

12 października 1822 roku ożenił się z Adelą Foucher, która urodziła mu pięcioro dzieci. Hugo miał wiele kochanek. Najbardziej znaną była Juliette Drouet, aktorka poznana w 1833, która poświęciła mu się całkowicie i uratowała przed uwięzieniem w czasie zamachu stanu Napoleona III. Hugo napisał dla niej wiele poematów. W czasie pierwszej rocznicy swojego spotkania kochankowie postanowili wspólnie pisać dziennik, nazwany Księgą rocznicową.

Hugo został przyjęty do Akademii Francuskiej w 1841 roku. W 1843 jego córka Leopoldyna zginęła tragicznie wraz z mężem Karolem Vacquerie w Villequier, topiąc się w Sekwanie. Hugo głęboko przeżył tę tragedię, która zainspirowała go do napisania wielu poematów ze zbioru Kontemplacje (Les Contemplations), szczególnie słynnego: Demain, dès l’aube… (Jutro, o świcie…).

Wychowany w duchu monarchizmu przez matkę, pochodzącą z Wandei, powoli przekonywał się do idei demokracji. W jednym z poematów napisał: dorastałem w biegu. Jego zdaniem: tam, gdzie wiedzę posiada tylko jeden człowiek, monarchia narzuca się sama. Tam, gdzie wiedzę posiada grupa ludzi, monarchia musi ustąpić arystokracji. A kiedy wszyscy mają dostęp do światła wiedzy, wtedy nadchodzi czas demokracji. Jako zwolennik demokracji liberalnej i humanitarnej, został wybrany posłem II Republiki w 1848 i poparł kandydaturę księcia Ludwika-Napoleona na prezydenta Republiki.

Po zamachu stanu 2 grudnia 1851, który Hugo ostro potępił z powodu swoich przekonań (Historia zbrodni), musiał wyemigrować z Francji. W okresie II Cesarstwa, jako przeciwnik reżimu Napoleona III, żył na emigracji w Brukseli, a następnie na wyspach: Jersey i w końcu na Guernsey. Był jednym z nielicznych opozycjonistów, którzy nie chcieli skorzystać z amnestii. (Gdyby pozostał tylko jeden, będę właśnie nim). Podczas tych trudnych lat opublikował m.in. Les Châtiments (Chłosta) (1853), utwór poetycki, wymierzony przeciwko II Cesarstwu; Les Contemplations (Kontemplacje), poezje (1856); La Légende des Siècles (Legendę wieków) (1859), oraz Les Misérables (Nędzników), powieść (1862).

Bolesne wspomnienie śmierci córki Leopoldyny oraz ciekawość popchnęły Hugo do uczestnictwa w organizowanych na Jersey seansach spirytystycznych, które opisał w Les Tables tournantes de Jersey (Obracające się stoliki z Jersey).

W latach 60′ XIX wieku odbył liczne wyprawy turystyczne do Luksemburga i do niemieckiej Nadrenii (1862, 1863, 1864, 1865). W 1871, po upadku Komuny Paryskiej, kiedy został wydalony z Belgii z powodu pomocy udzielanej komunardom, ściganym w Paryżu, znalazł schronienie na okres 3,5 miesiąca w Luksemburgu (1 czerwca–23 września). Mieszkał w mieście Luksemburg, w Vianden (2,5 miesiąca), w Diekirch i w Mondorf, gdzie leczył się w miejscowym uzdrowisku.

Po upadku II Cesarstwa (w wyniku wojny francusko-pruskiej w 1870) powstała III Republika Francuska: Hugo mógł wreszcie powrócić po 20 latach pobytu na emigracji. Aż do śmierci pozostał jednym z najważniejszych obrońców odrodzonej republiki i jednocześnie niekwestionowanym autorytetem literackim.

Zmarł 22 maja 1885 roku w Paryżu. Zgodnie ze swoją ostatnią wolą, został przewieziony karawanem dla biednych do paryskiego Panteonu i tam pochowany; wcześniej jego trumna była wystawiona przez kilkanaście dni pod Łukiem Triumfalnym. Szacuje się, że aż 3 miliony ludzi przybyło wówczas, aby oddać mu ostatni hołd. Ostatnie słowa Hugo brzmiały: Widzę czarne światło. To tu jest walka dnia i nocy….

Relacje z współczesnymi

Hugo utrzymywał relacje pełne wzajemnego szacunku i podziwu z Honoriuszem Balzakiem i Gérardem de Nervalem. Przyjaźń z Aleksandrem Dumasem przetrwała mimo wielu wzlotów i upadków do końca życia. Co do rywalizacji, to najbardziej zacięta była z Alphonse’em de Lamartine’em, którego Hugo szanował, ale któremu nie chciał przyznać pierwszeństwa.

Współcześni doceniali talent pisarza, jego oryginalność i nierzadko podziwiali – dwadzieścia lat wygnania, częściowo z własnej woli, robiło wrażenie także na krytykach. Hugo wpływał na żyjących w swej epoce, irytował możnych i inspirował współczesnych i przyszłych poetów.

Od czasu wygnania i zwłaszcza po powrocie stał się figurą niemal posągową: znaną i podziwianą przez admiratorów a budzącą lęk u politycznych przeciwników. Nie sposób było pominąć odniesienia do niego – czy było się pisarzem powieściowym, czy dramaturgiem albo poetą, swoją tożsamość określało się względem Victora Hugo, postaci dominującej.

Pisarz miał zbyt wielkie znaczenie aby nie być znienawidzonym przez niektórych. W polityce – co bardziej lewicowi republikanie wątpili w jego szczere nawrócenie, podczas gdy monarchiści nie mogli łatwo wybaczyć porzucenia ich szeregów. Publiczność otaczała go kultem a młodzi poeci nie przestawali wysyłać mu swoich wierszy, podczas gdy inni demonstracyjnie okazywali brak uwielbienia.

Charles Baudelaire patrzył z uznaniem na Hugo, ale jednocześnie odczuwał też irytację wobec poety, tworzącego wiersze „polityczne”. Émile Zola wytknął mu chłód wobec komunardów, i nie był tu jedyny, inni zaś krytykowali Hugo za przyjmowanie postaw zbyt prospołecznych. Gustave Flaubert podziwiał romantyzm Hugo, ale nie ufał „straremu krokodylowi”, którym to mianem określił pisarza na podstawie niestrawnych dygresji filozoficznych znajdujących się zwłaszcza w Nędznikach. Baudelaire i Paul Verlaine podzielali punkt widzenia według którego sztuka i zaangażowanie polityczne nie powinny być mieszane.

Po śmierci

Nawet długo po śmierci Hugo jego dzieła nie przestawały wzbudzać najróżniejszych reakcji: odrazy Charla Maurrasa i podziwu François Mauriaca, który w 1952 powiedział Ledwo zaczął być znany a już stanął na progu prawdziwej glorii. Jego czyściec jest skończony.

W dowód uznania potomni złożyli prochy pisarza w Panteonie, nazwali jego imieniem wiele ulic (w Paryżu i licznych innych miastach francuskich) oraz stację paryskiego metra. W 1985 roku z okazji 100-lecia śmierci pisarza wyemitowano monetę dziesięciofrankową.

Dzieła Hugo były wielokrotnie adaptowane przez kino, telewizję i teatr. Najwięksi aktorzy starali się o wcielenie w role jego bohaterów. We Francji Jean Valjean był interpretowany przez Harry’ego Baura, Jeana Gabina, Lino Venturę a także Gerarda Depardieu. Nędznicy doczekali się wielu adaptacji teatralnych (przede wszystkim w formie musicalu) oraz filmowych; w 2012 roku musical filmowy Les Miserables: Nędznicy był nominowany do Oscara w kategorii Najlepszy film; ostatecznie otrzymał 3 statuetki (najlepsza aktorka drugoplanowa, dźwięk i charakteryzacja). Współcześnie także wielu pieśniarzy podejmuje jego utwory, np. Georges Brassens (Gastibelza), Julos Beaucarne (Je ne songeais pas à Rose), Colette Magny (Les Tuileries, Chanson en canot).

*François-René, wicehrabia de Chateaubriand (ur. 4 września 1768 w Saint-Malo, zm. 4 lipca 1848 w Paryżu) – francuski pisarz, polityk i dyplomata.

Źródło: Wikipedia.org