Eco został uhonorowany licznymi tytułami doktora honoris causa (do 2005 było ich 32), między innymi przez Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie (1996).

Umberto Eco jest niewątpliwie jedynym w swoim rodzaju objawieniem kultury współczesnej. Profesor uniwersytetu, znany wcześniej głównie w kręgach akademickich, w roku 1980, mając blisko 50 lat, zadebiutował jako pisarz i natychmiast zdobył ogromną sławę. Jego pierwsza, znakomita powieść, zaliczana dziś do klasyki i arcydzieł literatury pięknej nosi tytuł Imię róży. Kilkanaście milionów egzemplarzy książki sprzedanych na całym świecie, a także  głośna ekranizacja Jeana-Jacques’a Annouda w 1986 roku zapoczątkowały niezwykłą karierę pisarską Eco. Odtąd wnikliwy badacz mediów i kultury masowej sam stał się ich gwiazdą.

Miałem prawie 50 lat. W tym wieku panowie rzucają żony i uciekają z tancerkami. Natomiast ja napisałem powieść: to mniej kosztowne i mniej grzeszne. Przestałem być tylko profesorem i zacząłem być powieściopisarzem. (U. Eco)

Każda kolejna z misternie konstruowanych powieści Eco była wydarzeniem kulturalnym na skalę światową. O swej twórczości mówi skromnie, że dla zabawy przeszedł od roboty teoretycznej do opowiadania historyjek, wykorzystując dokładnie te same materiały, co w dziedzinie refleksji filozoficznej.

Umberto Eco wniósł także istotny wkład do teorii semiotyki. W jego pracach, esejach i felietonach odnajdujemy nagromadzenie błyskotliwych, mądrych, często – dowcipnych spostrzeżeń i analiz dotyczących szeroko pojętej kultury, zarówno wysokiej, jak i popularnej, a także naszej codzienności.

Zmarł 19 lutego 2016 roku w swoim domu. Miał 84 lata.

Wybrane powieści Umberta Eco:

Imię róży (wł. Il nome della rosa) to pierwsza powieść Umberta Eco, napisana w 1980 r., w Polsce wydana zaś w roku 1987. Została zekranizowana w 1986 r. przez Jeana-Jacques’a Annauda. W roli Wilhelma z Baskerville wystąpił Sean Connery, Adso zagrał Christian Slater.

Akcja powieści rozgrywa się w 1327 r. w anonimowym włoskim opactwie benedyktynów. Wszystkie wydarzenia rozgrywają się w ciągu tygodnia. Głównymi bohaterami powieści są: angielski franciszkanin Wilhelm z Baskerville oraz jego uczeń – młody austriacki nowicjusz – Adso z Melku. Powieść napisana jest w formie kronikarskiej relacji Adsa.

Wilhelm i Adso przybywają do opactwa, by wziąć udział w debacie na temat ubóstwa Jezusa Chrystusa. Opat Abbon prosi Wilhelma o pomoc w rozwiązaniu tajemnicy śmierci iluminatora Adelmusa z Otrantu, którego znaleziono martwego u stóp opactwa. Ślady zdają się wykluczać samobójstwo lub nieszczęśliwy wypadek. Sytuacja komplikuje się, gdy giną kolejni mnisi. Kolejne wydarzenia zdają się wskazywać coraz bardziej, że wszystkim zależy na zdobyciu pewnej starożytnej księgi, a klucz do rozwiązania zagadki kryje się w tajemniczej bibliotece opactwa.

Wątek kryminalny nie jest jedynym – i wcale nie najważniejszym – w powieści. Istotne znaczenia mają tu także wątki: teologiczny (dyskusja o ubóstwie, dyskusja o śmiechu), historyczny (m.in. historia brata Dulcyna opowiedziana Adsowi przez Hubertyna, konflikt polityczny na płaszczyźnie cesarz – papież)a także miłosny (dotyczący Adsa).

W 1983 roku Umberto Eco napisał esej Dopiski na marginesie Imienia róży, w którym wyjaśnił niektóre kwestie dotyczące powstawania dzieła. W Polsce tekst ten został opublikowany razem z powieścią.

Kolejną powieścią Eco jest Wahadło Foucaulta (wł. Il pendolo di Foucault) – wielowątkowa, wypełniona licznymi i barwnymi postaciami historia sensacyjna wydana po raz pierwszy w 1988 roku  (w Polsce w 1993).

W księgarniach specjalizujących się w okultyzmie Brown kupował te same prace co ja, kiedy pisałem „Wahadło Foucaulta”. Tyle tylko, że ja nie traktowałem ich poważnie, a on tak. (U. Eco)

Tytuł powieści nawiązuje do wahadła skonstruowanego przez Jeana Bernarda Léona Foucaulta (1819 – 1868) – wybitnego fizyka francuskiego. Wahadło Foucaulta zostało zademonstrowane w 1851 w Paryżu w celu ukazania zmian płaszczyzny ruchu wahania, co dowodzi ruchowi obrotowemu Ziemi. W Polsce znajdują się analogiczne wahadła (w Krakowie, Fromborku, Szczecinie, Gdańsku, Toruniu i Poznaniu).

Głównymi bohaterami dzieła są trzej mediolańczycy zainteresowani historią i hermetyzmem. Snują oni wspólnie hipotezy na temat templariuszy i różokrzyżowców. Wymyślają misterny plan przejęcia władzy nad światem, jaki rzekomo od wieków próbują zrealizować żądni zemsty spadkobiercy dziedzictwa templariuszy. Łączą w nim logicznymi zależnościami takie postacie jak: Hiram I, Abraham ben Szlomo Abulafia, Jacques de Molay, legendarny Christian Rosenkreuz, Hrabia de Saint-Germain, tytułowy Jean Bernard Léon Foucault i wiele innych. Zgłębianie teorii spiskowych staje się dla bohaterów powieści obsesją. Do zacierania się granic rzeczywistości przyczyniają się także tajemnicze postacie i intrygi, na jakie natrafiają w badanej przeszłości, jak również podczas samych badań. Prowadzi to do wydarzeń tragiczniejszych, niż mogliby przypuszczać.

Wyspa Dnia Poprzedniego (wł. L’isola del Giorno Prima) to trzecia powieść Umberta Eco, wydana w 1994 r. Jej bohater – kolejno: piemoncki żołnierz, trochę libertyn, bywalec paryskich salonów, tajny agent Mazarina, a wreszcie podróżnik – rozbitek – dobija na koniec do opuszczonego wielkiego żaglowca, pełnego zapasów żywności, narzędzi i dziwacznych zbiorów. Na horyzoncie widnieje zielony brzeg wyspy…

Jak się jednak okazuje, statek nie jest pusty – Robert spotyka tam niemieckiego jezuitę, na wpół obłąkanego filozofa przyrody, snującego fantastyczne i pretensjonalne quasi-naukowe spekulacje.

Z pamiętnika Roberta, z jego wspomnień oraz z dysput z jezuitą wyłania się niecodzienny obraz historii Europy okresu baroku.

Ta epoka wielkich kontrowersji filozoficznych, międzynarodowych intryg politycznych, rywalizacji potęg europejskich w dziedzinie wynalazków i skarbów kolonialnych oraz łupieżczych, krwawych wojen staje się pod piórem Eco kpiną, ironią, szyderstwem z niedoskonałości, a często niedołęstwa ludzkiego umysłu, który tak łatwo daje się sprowadzić na manowce. Stanowi także swego rodzaju ostrzeżenie – jako że niebezpieczeństwo „barokowych” postaw intelektualnych nie omija współczesności.

Kolejną powieścią Umbeta Eco jest Baudoliuno – napisana w 2000 roku, w Polsce wydana w roku 2001.

Głównym bohaterem książki jest tytułowy Baudolino, chłopiec o wielkiej wyobraźni i bystrym umyśle. Sprowadza on do rodzicielskiego domu zabłąkanego wśród mgieł rycerza, którym okazuje się być sam cesarz Fryderyk I Barbarossa. Chłopiec zyskuje przez swe opowieści jego sympatię i tak trafia na cesarski dwór, gdzie jest świadkiem (a także sprawcą) wielu wydarzeń, które odmieniły historię Europy.

Akcja zaczyna się w 1204 r., w trakcie IV wyprawy krzyżowej. W czasie gdy krzyżowcy plądrują Konstantynopol, Baudolino ratuje życie Niketasowi Choniatesowi, bizantyjskiemu historykowi, a następnie opowiada mu o swym dzieciństwie, o tym, jak dostał się na dwór cesarza, i tym, jak umierający biskup Otton powierzył mu misję, aby wysłać Fryderyka Barbarossę na wschód do legendarnego królestwa Księdza Jana. Opowiada także o wielu przygodach (mniej lub bardziej związanych z Księdzem Janem i jego królestwem).

Jego opowieść kończy się w momencie powrotu z wyprawy, której celem było legendarne królestwo do Konstantynopola. Dopiero wtedy pojął rzeczy, których wcześniej nie rozumiał.

W 2004 roku Eco opublikował następną powieść – Tajemniczy płomień królowej Loany (wł. La Misteriosa Fiamma della Regina Loana). Polskie tłumaczenie zostało wydane w roku 2005 nakładem wydawnictwa Noir sur Blanc. Książkę przełożył na język polski Krzysztof Żaboklicki.

Tytuł powieści nawiązuje do amerykańskiego komiksu Tim Tyler’s Luck.

Głównym bohaterem książki jest Giambattista Yambo Bodoni, który prowadzi sklep z woluminami i wartościowymi książkami. Fabuła utworu koncentruje się wokół związanych z jego postacią wydarzeń. W wyniku udaru mózgu stracił on pamięć dotyczącą własnej przeszłości, zachowując przy tym sprawną pamięć o wydarzeniach historycznych i dziedzictwie kulturalnym. Próbując odzyskać własne wspomnienia, wyjeżdża do Solary, gdzie mieszkał przez większą część swojego dzieciństwa. Odnajduje tam książki, komiksy, gazety, płyty winylowe z epoki, jak również własne zeszyty z lat szkolnych, wiersze, pamiątki. Wszystko to pozwala mu odtworzyć klimat dzieciństwa z okresu faszystowskiego, pierwsze miłości, rodzinne sekrety, jednak nie udaje mu się odzyskać pamięci. Dopiero odnalezienie Pierwszego Folio, należącego do jego dziadka, wywołuje kolejny wstrząs, w wyniku którego wspomnienia powracają. Książka zawiera wiele odniesień dzieł kultury, głównie literatury, muzyki, komiksu.

Powieść Eco, która odniosła światowy sukces, wywołując jednocześnie niemałe kontrowersje. Cmentarz w Pradze (wł. Il cimitero di Praga), książka opublikowana w 2010 roku, poświęcona jest autorskiej wizji Eco powstania antysemickiej mistyfikacji – Protokołów Mędrców Syjonu.

Bohaterem powieści jest Simonini, antysemita, fałszujący na zlecenie dokumenty. Jego zleceniodawcami są zarówno osoby prywatne, jak i służby rządowe. Jednym z najważniejszych oszustw Simoniniego jest dokument poświęcony spotkaniu, jakie mieliby odbyć ze sobą Żydzi na starym cmentarzu żydowskim w Pradze; podczas tego spotkania mieliby oni ustalić plan przejęcia władzy nad światem.

W powieści występują liczne postacie historyczne (m.in. Aleksander Dumas i Sigmund Freud); Eco zaznacza, że jedyną postacią fikcyjną jest główny bohater.

Utwór był krytykowany – L’Osservatore Romano zarzucił autorowi, że powieść jest nudna, miał też obiekcje wobec braku jednoznacznego potępienia antysemityzmu w utworze. Również Naczelny Rabin Rzymu, Riccardo Di Segni skrytykował Cmentarz w Pradze za wygrzebywanie antysemickich treści.

Zapraszamy do lektury recenzji książki Cmentarz w Pradze.

Prace naukowe i eseje (w nawiasie data wydania polskiego):

Pejzaż semiotyczny (1972)
Dzieło otwarte (1973)
O bibliotece (1990)
Zapiski na pudełku od zapałek (1993)
Drugie zapiski na pudełku od zapałek (1994)
Lector in fabula (1994)
Gnomy z planety Gnu (1994)
Sztuka i piękno w średniowieczu (1994)
Diariusz najmniejszy (1995)
Sześć przechadzek po lesie fikcji (1995)
Interpretacja i nadinterpretacja (1996)
Nieobecna struktura (1996)
Semiologia życia codziennego (1996)
Superman w literaturze masowej (1996)
Uniwersytet a mass media (1996)
Nowe środki masowego przekazu a przyszłość książki (1996)
Sztuka i piękno w średniowieczu (1997)
Trzecie zapiski na pudełku od zapałek (1997)
Poetyki Joyce’a (1998)
Czytanie świata (1999)
Pięć pism moralnych (1999)
Rozmowy o końcu czasów (2000)
W poszukiwaniu języka uniwersalnego (2002)
O literaturze (2003)
Między kłamstwem a ironią (2004)
Filozofia frywolna (2004)
Historia piękna (2004)
Rakiem. Gorąca wojna i populizm mediów (2006)
Jak napisać pracę dyplomową. Poradnik dla humanistów (2007)
Historia brzydoty (2007)
Szaleństwo katalogowania (2009)
Od drzewa do labiryntu (2009)
Teoria semiotyki (2009 [1976])
Wyznania młodego pisarza (2011)
Wymyślanie wrogów (2011)

Źródło: Wikipedia.org