Mało doceniany za życia, van Gogh zyskał sławę po śmierci. Dziś jest powszechnie uważany za jednego z największych malarzy w historii, artystę, którego twórczość stanowi istotne źródło sztuki współczesnej. Van Gogh zaczął malować na kilka lat przed ukończeniem 30 roku życia, a swe najbardziej znane dzieła stworzył w ciągu 2 ostatnich lat. Jest autorem ponad 2000 dzieł, w tym: 870 obrazów, 150 akwarel i ponad 1000 rysunków i 133 szkiców listowych. Dziś jego liczne autoportrety, pejzaże, portrety i słoneczniki należą do najbardziej rozpoznawalnych i najdroższych dzieł sztuki na świecie.

Urodził się 30 marca 1853 roku w wiosce Groot-Zundert w południowej Holandii. Lata wczesnej młodości spędził, pracując w Goupil & Cie, firmie handlującej dziełami sztuki i podróżując między Hagą, Londynem a Paryżem. Po powrocie do Anglii otrzymał posadę nauczyciela. Jego wczesnym pragnieniem zawodowym było zostanie pastorem. Od 1879 pracował jako misjonarz w górniczym zagłębiu w Belgii. W tym czasie rozpoczął sporządzanie szkiców ludzi z lokalnej społeczności. W 1885 namalował swe pierwsze wielkie dzieło, Jedzący kartofle. Jego paleta w tamtym czasie składała się przeważnie z mrocznych, ziemistych odcieni i nie wykazywała ani odrobiny żywej kolorystyki, która charakteryzowała jego późniejsze prace. W marcu 1886 van Gogh przeniósł się do Paryża i odkrył francuskich impresjonistów. Później wyjechał na południe Francji i poddał się czarowi silnego światła słonecznego, które tam znalazł. Jego prace stały się jaśniejsze kolorystycznie, a on sam wypracował swój jedyny i bardzo rozpoznawalny styl, który w pełni rozwinął się podczas jego pobytu w Arles w 1888.

Rozmiar wpływu, jaki choroba umysłowa van Gogha wywarła na jego twórczość, stał się przedmiotem spekulacji po jego śmierci. Pomimo szeroko rozpowszechnionej tendencji do romantyzowania złego stanu jego zdrowia współcześni krytycy widzą w nim artystę głęboko sfrustrowanego bezczynnością i chaosem myślowym wywołanym atakami choroby. Według krytyka sztuki Roberta Hughesa późne prace van Gogha ukazują go jako artystę w pełni zdolności twórczych i całkowicie panującego nad sobą.

Jednym z najbardziej wiarygodnych źródeł w zrozumieniu malarstwa oraz psychiki Vincenta van Gogha jest zbiór korespondencji pomiędzy nim, a jego młodszym bratem, marszandem Theo. Korespondencja ta jest podstawą większości tego, co wiadomo o myślach i poglądach artysty.

Musimy jednak ze sobą często korespondować – napisał Vincent 13 grudnia 1872 w liście do brata.

Theo wspierał swojego brata finansowo oraz psychicznie, bez względu na to, w jak skomplikowanej sytuacji życiowej znajdował się Vincent. Owocem ich długoletniej przyjaźni jest kilkaset listów, które bracia pisali do siebie od roku 1872 do 1890.

Zachowało się ponad 600 listów napisanych przez Vincenta do Theo i 40 napisanych przez Theo do Vincenta. Choć wiele z nich jest niedatowanych, historycy sztuki byli w stanie uporządkować korespondencję chronologicznie. Pozostał problem dotyczący datowania listów napisanych w okresie pobytu van Gogha w Arles. Wiadomo, że tylko w ciągu tego okresu napisał on 200 listów do przyjaciół po holendersku, francusku i angielsku. Okres, kiedy van Gogh mieszkał w Paryżu, jest najtrudniejszy do badania przez historyków sztuki, ponieważ obaj bracia mieszkali razem i nie było potrzeby wymiany korespondencji pomiędzy nimi; z tego powodu źródła dla tego okresu są szczupłe bądź żadne.

Obok korespondencji pomiędzy Vincentem a Theo pozostałe zachowane dokumenty obejmują listy pisane do Anthona van Rapparda, Émile’a Bernarda, siostry van Gogha Willeminy i jej przyjaciółki Line Kruysse. Listy van Gogha zostały po raz pierwszy opracowane i opatrzone adnotacjami w 1913 przez wdowę po Theo, Johannę van Gogh-Bonger. W przedmowie stwierdziła ona, iż publikuje je z „drżeniem”, ponieważ nie chce, żeby życiowy dramat artysty przesłonił jego dzieło. Sam van Gogh był zagorzałym czytelnikiem biografii innych artystów i oczekiwał, iż ich życie będzie zgodne z charakterem ich sztuki.

W dniach od 9 października 2009 do 3 stycznia 2010 w Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie została zorganizowana wystawa poświęcona jego listom; pod koniec stycznia wystawa została przeniesiona do Royal Academy of Arts w Londynie (23 stycznia – 18 kwietnia 2010).

Dorobek artystyczny van Gogha obejmuje 870 obrazów, 150 akwarel, ponad 1000 rysunków i 133 szkice listowe oraz pewną liczbę dzieł, gdzie jego autorstwo jest podawane w wątpliwość.

Jeszcze w okresie szkolnym van Gogh rysował i malował akwarele; kilka z tych prac przetrwało, choć ich autorstwo jest przez niektórych kwestionowane. Kiedy w wieku dojrzałym poświęcił się sztuce, zaczął od poziomu podstawowego, kopiując Cours de dessin, kurs rysunku wydany przez Charles’a Bargue’a. W ciągu dwóch lat zaczął szukać zamówień. Na wiosnę 1882 roku wuj artysty, Cornelis Marinus, właściciel znanej galerii sztuki współczesnej w Amsterdamie, zapytał go o rysunki z Hagi. Prace van Gogha nie spełniły jednak oczekiwań wuja. Marinus przygotował drugie zamówienie, precyzując tym razem szczegóły tematyczne, ale rezultat po raz kolejny okazał się niezadowalający. Tym niemniej van Gogh nie ustawał w próbach. Poprawiał oświetlenie swego atelier, instalując różne żaluzje i eksperymentując z rozmaitymi przyborami do rysowania. Przez ponad rok pracował nad pojedynczymi postaciami, drobiazgowo opracowanymi szkicami w technice „czarno-białej”, które wówczas zbierały jedynie opinie krytyczne, a dziś są uznawane za pierwsze arcydzieła artysty.

W pierwszych miesiącach 1883 roku van Gogh zaczął opracowywać kompozycje złożone z wielu postaci, oparte na własnych rysunkach. Niektóre z tych kompozycji sfotografował, lecz kiedy brat Theo zauważył, iż są one pozbawione życia i świeżości, zniszczył je i zwrócił się w stronę malarstwa olejnego. Do jesieni 1882 brat pomagał mu finansowo przy malowaniu pierwszych obrazów, jednak pieniądze te szybko się skończyły. Później, na wiosnę 1883, van Gogh zwrócił się do słynnych artystów szkoły haskiej jak Weissenbruch i Blommers i otrzymał wsparcie techniczne od nich, jak również od przedstawicieli drugiej generacji jak de Bock i van der Weele. Kiedy przeniósł się do Nuenen (z krótką przerwą na Drenthe), zaczął malować szereg wielkoformatowych obrazów, ale większość z nich zniszczył. Jedyne, które przetrwały, to Jedzący kartofle, Stara wieża na cmentarzu w Nuenen oraz Chałupa. Po wizycie w Rijksmuseum van Gogh był świadomy, że wiele jego błędów spowodowanych było brakiem doświadczenia w zakresie techniki. Aby uczyć się i rozwijać swoje umiejętności wyjechał do Antwerpii, a potem do Paryża.

Lepiej lub gorzej obznajomiony z techniką i teoriami impresjonistów i neoimpresjonistów van Gogh udał się następnie do Arles, żeby tam rozwijać świeżo nabyte umiejętności. Ale w krótkim czasie pojawiły się ponownie stare poglądy na sztukę i pracę: pomysły takie jak przedstawianie jednego tematu w różnych wariantach, które mogłyby odzwierciedlać cele sztuki. Kiedy jego twórczość nabrała rozmachu, namalował wiele autoportretów. Już w 1884 w Nuenen namalował serie obrazów, aby udekorować nimi jadalnię przyjaciela w Eindhoven. Podobnie w Arles, na wiosnę 1888 namalował kwitnące sady w formie tryptyków i rozpoczął serię portretów członków rodziny Roulin. Na zakończenie zaczął pracować nad serią obrazów mających stanowić dekorację „Żółtego Domu”, po tym, jak Gauguin zgodził się mieszkać i pracować ramię w ramię razem z nim w Arles. Seria ta jest uważana przez niektórych za najbardziej ambitne zadanie, jakiego van Gogh kiedykolwiek się podjął. Seria obejmowała m.in. takie obrazy jak Martwa natura: wazon z dwunastoma słonecznikami (1888) i Gwiaździsta noc nad Rodanem (1888). Większość późniejszych prac artysty to przetwarzanie lub rewidowanie jego zasadniczej postawy twórczej. Na wiosnę 1889 namalował kolejną, mniejszą serię przedstawiającą sady. W kwietniowym liście do Theo napisał: mam sześć szkiców wiosny, z których dwa to duże sady. Było mało czasu, bo te efekty są krótkotrwałe.

Historyk sztuki Albert Boime był pierwszym, który wykazał, że van Gogh – nawet w pozornie fantastycznych kompozycjach jak Gwiaździsta noc – opierał się na realizmie. Obraz Biały dom w nocy, przedstawia pewien dom o zmierzchu i wydatną gwiazdę na niebie, otoczoną przez żółte halo. Astronomowie z Southwest Texas State University w San Marcos obliczyli, że gwiazda ta to Wenus, która jasno świeciła na niebie w czerwcu 1890, kiedy van Gogh namalował obraz.

Obrazy artysty z ostatniego okresu jego życia sprawiają wrażenie bycia w ruchu. Poprzez ich dynamizm artysta wyraził w krajobrazach lub postaciach ludzkich swoje emocje. Już twórcy wczesnego impresjonizmu doświadczalnie odkryli, że światło może wywołać wrażenie ruchu. W przypadku van Gogha głównym określeniem używanym przy opisie jego obrazów jest turbulencja. Chodzi tu zwłaszcza o słynny obraz Gwiaździsta noc, który dobitnie wyraża sens turbulencji i może być porównany ze zdjęciem pewnej odległej gwiazdy wykonanej przez teleskop Hubble’a, gdzie wyraźnie widoczne są wiry wywołane prawdopodobnie przez pył i turbulencję gazu.

Artysta zmarł 29 lipca 1890 roku w wyniku otrzymanego dwa dni wcześniej postrzału w brzuch, po tym, jak do rany wdało się zakażenie. Malarz utrzymywał, że była to próba samobójcza – chciał strzelić w serce, lecz nie trafił. Istnieje jednak hipoteza, że powiedział tak, aby chronić prawdziwego sprawcę – zaprzyjaźnionego chłopca, który mógł postrzelić go przypadkiem. Wskazywałby na to kąt wlotu pocisku. Broni nigdy nie odnaleziono.

Vincent van Gogh został pochowany następnego dnia po śmierci, po południu. Pomimo krótkiego czasu, jaki upłynął pomiędzy śmiercią a pogrzebem, kilku przyjaciół otrzymało zawiadomienia i zdążyło dotrzeć do Auvers na czas, przynosząc ze sobą żółte kwiaty. Miejscowy katolicki ksiądz odmówił pochówku w związku z domniemaniem samobójstwa, ale sąsiednia wioska była mniej stanowcza. Vincent został pochowany na cmentarzu, na skraju pola pszenicy, które za życia było wdzięcznym tematem jego obrazów. 8 czerwca 1905 wdowa po Theo, Johanna van Gogh-Bonger, urządziła w Auvers nowy, większy grób artysty, do którego tydzień później przeniesiono jego ekshumowane szczątki.

Zapraszamy do galerii:

Źródło: Wikipedia.org