Christa Wolf, jedna z najwybitniejszych niemieckich pisarek i czołowa postać literatury NRD przyszła na świat 18 marca 1929 roku w Landsbergu nad Wartą (dzisiaj Gorzów Wielkopolski).

Urodziła się jako córka przedsiębiorcy Otto Ihlenfelda (jej rodzice prowadzili sklep spożywczy) i uczęszczała do szkoły w Landsbergu Dopiero od roku 1945 miasto nazywało się Gorzów Wielkopolski; w tym samym roku, wraz z bliskimi, podjęła ucieczkę przed Armią Czerwoną – w efekcie trafiła do Meklemburgii. Znalazła pracę jako pomoc kancelaryjna w zarządzie wsi Gammelin koło Schwerina. Maturę zdała w 1949 roku w Bad Frankenhausen/Kyffhäuser i została członkinią Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec.

W latach 1949–1953 studiowała germanistykę na uniwersytetach w Jenie i Lipsku. W roku 1951 poślubiła pisarza Gerharda Wolfa. Była zatrudniona jako pracownica naukowa w Niemieckim Związku Literatów i jako lektorka w kilku wydawnictwach.

W 1961 wydała pierwsze opowiadanie Moskauer Novelle o miłości między lekarką z Berlina Wschodniego i rosyjskim tłumaczem. Od roku 1962 publikowała jako niezależna literatka. W latach 1963–1967 kandydowała na członkinię Komitetu Centralnego SED.

Była najwybitniejszą pisarką NRD, szanowaną przez władze i cieszącą się przywilejami. Mimo tego, udało się jej zdobyć swobodę głosu, a jej twórczość nie była podporządkowana ideologii. W 1976 roku podpisała list otwarty w głośnym proteście przeciwko pozbawieniu obywatelstwa wschodnioniemieckiego dysydenta Wolfa Biermanna, wskutek czego została usunięta z zarządu berlińskiego oddziału Związku Literatów NRD.

Pisarka była głosem środowiska, które naprawdę wierzyło w humanistyczne założenia idei komunistycznej, nie tracąc przy tym jednak zdolności do krytycznego myślenia. Po niezwykle trudnych doświadczeniach nazizmu, które były udziałem całego tego pokolenia niemieckich pisarzy i pisarek, było w zasadzie naturalne, że ich poglądy skłaniały się ku ideom lewicowym. Działo się tak niezależnie od tego, po której stronie Muru Berlińskiego przyszło im mieszkać.  Podobnie było m. in. z Günterem Grassem czy z Martinem Walserem.

W roku 1980 zdobyła nagrodę im. Georga Büchnera, w 1984 została członkinią Europejskiej Akademii Nauk i Sztuk w Paryżu, a w 1986 – Wolnej Akademii Sztuk w Hamburgu.

christa-demo4 listopada 1989 roku wygłosiła przemówienie na manifestacji na Alexanderplatz w Berlinie. Wciąż wierzyła w możliwość dalszego trwania NRD w zreformowanej, demokratycznej postaci i opowiedziała się przeciw zjednoczeniu Niemiec. W latach 1992–1993 przebywała w USA, gdzie otrzymała doktorat honorowy Państwowego Uniwersytetu w Ohio.

Jej nowela pt. Co pozostanie (Was bleibt) wywołała latem 1990 roku jeden z największych skandali w historii powojennej literatury niemieckiej. Wolf ukazała w tym utworze postać pisarki szpiegowanej przez Stasi i żyjącej w nieustannym strachu, bazując na swoich własnych doświadczeniach. Nowelę tę napisała w roku 1979, a z jej wydaniem – jak twierdziła – musiała się wstrzymać.

Gdyby utwór ujrzał światło dzienne przed upadkiem muru berlińskiego, Wolf okrzyknięto by oskarżycielką reżimu. Tymczasem w 1990 oskarżono ją o niemoralność i brak wyczucia wobec prześladowanych przez Stasi. Dziennikarze Ulrich Greiner, Frank Schirrmacher i Marcel Reich-Ranicki ostro i zaciekle atakowali pisarkę na łamach prasy. W jej obronie stanęli nieliczni lewicowi intelektualiści, m.in. Günter Grass i Wolf Biermann.

Z kolei w roku 1993 wywołała burzę, gdy na łamach Berliner Zeitung ujawniła, że w latach 1959–1962 współpracowała ze Stasi, lecz w trzech meldunkach nie obciążyła nikogo i od 1968 roku sama stała się przedmiotem zainteresowania służb specjalnych NRD. Nie powstrzymało to jednak ataków na nią. Christa Wolf całą tę kampanię oszczerstw i próbę zniesławienia bardzo przeżyła, nigdy jednak nie próbowała uciekać od przeszłości.

Najbardziej znana książka pisarki Wzorce dzieciństwa (1976, wyd. pol. 1980) opisuje hitlerowską codzienność rodzinnego miasta zamieszkiwanego przez zwykłych ludzi, którzy są winni tego, że albo za mało myśleli, albo nic nie zrobili, albo – co innego myśleli, a co innego robili. Główna bohaterka, wzorowana na osobie samej autorki, była najpierw dziewczynką, a później młodą kobietą, która pokonawszy wszystkie szczeble młodzieżowych hitlerowskich organizacji jest całkowicie oddana  Führerowi. Głównym zamysłem książki było obalenie stereotypu „dobrych” Niemców wschodnich i „złych” zachodnich – wszyscy oni powiem współdzielą winę za zbrodnie nazistów.

christa-wolfW książkach publikowanych już po obaleniu Muru Berlińskiego powróciła do realiów byłego NRD, teraz już otwarcie opisując jednocześnie groteskową i niebezpieczną twarz realnego socjalizmu. W 2010 roku kontrowersje wywołała jej ostatnia powieść zatytułowana Stadt der Engel, w której pisarka nawiązała do nagonki jakiej doświadczyła w związku ze swoją współpracą z bezpieką.

Powrót do czasów NRD znajdujemy także w powieści Aż do trzewi (polskie wydanie w 2002 roku). Bohaterka (w której znów rozpoznać można rys autorki) zapadła na tajemniczą, niezdiagnozowaną chorobę i, u schyłku lat 80’, leży w prowincjonalnym, enerdowskim szpitalu, będącym sugestywną metaforą stojącego na krawędzi katastrofy ustroju…

Christa Wolf zmarła 1 grudnia 2011 w Berlinie.

Twórczość:

Moskauer Novelle, 1961
Der geteilte Himmel. Erzählung, 1963
Nachdenken über Christa T., 1968
Lesen und Schreiben. Aufsätze und Betrachtungen, 1972
Till Eulenspiegel, 1972
Unter den Linden. Drei unwahrscheinliche Geschichten, 1974
Kindheitsmuster, 1976
Kein Ort Nirgends, 1979
Fortgesetzter Versuch. Aufsätze, Gespräche, Essays; 1979
Geschlechtertausch. Drei Erzählungen, zus. m. Sarah Kirsch und Irmtraud Morgner, 1980
Lesen und Schreiben. Neue Sammlung, 1980
Kassandra. Erzählung, 1983
Voraussetzungen einer Erzählung: Kassandra. Frankfurter Poetik-Vorlesungen, 1983
Ins Ungebundene gehet eine Sehnsucht. Gesprächsraum Romantik. Prosa. Essays, razem z Gerhardem Wolfem, 1985
Die Dimension des Autors. Essays und Aufsätze, Reden und Gespräche. 1959 – 1985, 1986
Störfall. Nachrichten eines Tages, 1987
Ansprachen, 1988
Sommerstück, 1989
Was bleibt. Erzählung, 1990
Reden im Herbst, 1990
Sei gegrüßt und lebe. Eine Freundschaft in Briefen, 1964-1973. Christa Wolf und Brigitte Reimann, hg. v. A. Drescher, 1993
Auf dem Weg nach Tabou. Texte 1990-1994, 1994
Christa Wolf und Franz Fühmann. Monsieur – wir finden uns wieder. Briefe 1968-1984, hg. v. A. Drescher, 1995
Medea: Stimmen, 1996
Hierzulande Andernorts. Erzählungen und andere Texte 1994-1998, 1999
Leibhaftig. Erzählung, 2002
Ein Tag im Jahr. 1960-2000, 2003
Mit anderem Blick, 2005
W polskich przekładach:

Aż do trzewi, przeł. Sławomir Błaut, 2006
Kota Maksymiliana nowe poglądy na życie: wybór opowiadań, 1976
Ni miejsca na ziemi, 1982
Niebo podzielone, 1980
Rozmyślania nad Christą T., 1986
Wzorce dzieciństwa, 1981

Źródła: Wikipedia.org, Wyborcza.pl