Henry James, znany przede wszystkim z powieści Portret damy i W kleszczach lęku, dzięki wydawnictwu Prószyński i S-ka daje się poznać także jako twórca opowiadań. Wśród pięknie wydanych wznowień utworów Jamesa pojawił się bowiem niewielki, gdyż zawierający jedynie cztery spośród ponad stu opowiadań, zbiór, który będzie w stanie zachwycić nawet najbardziej wybrednych koneserów prozy psychologicznej.
Pierwszą w zbiorze, a zarazem jedną z najgłośniejszych nowel Jamesa, jest tytułowa Daisy Miller. Ten napisany w 1878 roku utwór opisuje sylwetkę młodej kobiety, ukazanej przez pryzmat głównego bohatera – Fredericka Winterbourne’a – oraz postronnych obserwatorów, europejskiej i amerykańskiej śmietanki towarzyskiej. Młoda panna Miller wyróżnia się na tle pruderyjnych starszych pań i zgorzkniałych gentlemanów. Jest nonkonformistką na miarę swoich czasów, w których dziewczyna nie może wyjść z domu w towarzystwie mężczyzny, by nie wywołać skandalu. James ukazuje przede wszystkim zmiany obyczajowe, ale także konsekwencje niepokornego zachowania. W Daisy Miller zaciekawić może sposób opowiadania historii panny Miller. Narrator opiera się bowiem przede wszystkim na subiektywnych odczuciach głównego bohatera a także społeczeństwa, bazuje na plotkach i domysłach. Brak wszechwiedzącego narratora sprawia, że nowela staje się wiarygodnym zapisem zachowań społecznych – gdzie każdy uważa, że ma rację.
Kolejnym opowiadaniem jest Bestia w dżungli, najpóźniejszy utwór zawarty w zbiorze, a przy okazji jeden z moich faworytów. James przedstawia w nim sylwetkę mężczyzny, który… no właśnie, lepiej nie mówić, aby przyjemność odkrywania zostawić czytelnikowi (o ile nie zepsuł sobie lektury opisem z tyłu książki). Bestia w dżungli może przede wszystkich zachwycić (i zastanowić) swoją enigmatycznością, ciągłą grą niedopowiedzeniem. W tej noweli nic nie jest powiedziane wprost, lecz między słowami, w milczeniu postaci, w ich zachowaniu. Prostota przekazu zawoalowana została w misterne sploty tajemnic i niedomówień.
Łgarz – trzecie opowiadanie ze zbioru – to historia uzależnionego od kłamstw pułkownika Capadose i jego żony, zakochanej w nim do szaleństwa, ukazana przez malarza, człowieka niegdyś kochającego się w przyszłej pani Capadose. Prócz wspaniałej warstwy psychologicznej, która zachwyca w każdym z opowiadań, na pierwszy plan wysuwają się niezwykle plastyczne opisy zachowań przedziwnego małżeństwa. Bohater, artysta, kreśli bowiem ich wizerunki z zacięciem godnym mistrza portrecisty, próbując unaocznić ich prawdziwe oblicze. Łgarz jest również jednym z opowiadań, które dzięki barwnym kłamstwom pułkownika Capadose’a, czyta się z uśmiechem na twarzy.
Ostatnim opowiadaniem jest Wychowanek – utwór, który zrobił na mnie największe wrażenie. James ukazuje w nim relacje niesamowicie zdolnego chłopca i jego nauczyciela. Obie postaci są naznaczone piętnem tragicznego losu: nauczyciel jest biednym mężczyzną starającym się związać koniec z końcem, natomiast uczeń należy do rodziny, która żyje ponad stan, nie mogąc sobie na to pozwolić. Wychowanek to tragikomedia i satyra społeczna, w której autor starannie kreśli styl życia rodziny, próbującej za wszelką cenę znaleźć się wyżej na drabinie społecznej, nie biorąc przy tym odpowiedzialności za życie swojego dziecka.
Czytając opowiadania Jamesa, nie możemy jedna zapominać o tym, że zostały one napisane na przełomie XIX-ego i XX-ego wieku. Sprawy, które wówczas zajmowały autora, w dzisiejszych czasach mogą wydawać się błahe lub po prostu niezrozumiałe. Nie zmienia to jednak faktu, że w każdym zopowiadań odnajdziemy prawdy uniwersalne.
Autor: Henry James
Tytuł: Daisy Miller i inne opowiadania
Data wydania: 7 maja 2013
Liczba stron: 304
Wydawca: Prószyński i S-ka
Kategoria: proza zagraniczna