O Peterze Gabrielu napisano kilka książek, dziesiątki artykułów, przeprowadzono z nim setki wywiadów, ale żaden z przygotowanych o nim materiałów nie odpowiada na pytanie, jakim jest człowiekiem i artystą. Można mniej lub bardziej szczegółowo opisać jego losy, mniej lub bardziej obiektywnie ocenić jego dorobek, ale malując literacki portret, trzeba zadowolić się stwierdzeniem, że jest człowiekiem pełnym sprzeczności. (…) Jeśli jest jakiś klucz otwierający choćby pierwsze, frontowe drzwi zamczyska złożonej osobowości Gabriela, to tym kluczem na pewno jest dwoistość.
Ten fragment książki być może rzuci pewne światło na jej tytuł. Maurycy Nowakowski okazuje się być biografem stawiającym na wnikliwość, ale jednocześnie racjonalnie zdającym sobie sprawę z pewnych ograniczeń dotyczących możliwości poznania psychiki swego bohatera. Tym bardziej, że Peter Gabriel, twórca tyleż utalentowany, co tajemniczy, nie ułatwia nam sprawy i nie dostarcza prostych odpowiedzi na pytanie jednocześnie tak banalne i rozległe jak „jakim jest człowiekiem”. Mimo to podjęta przez Nowakowskiego próba dania na nie choć częściowej odpowiedzi jest całkiem satysfakcjonująca.
Tę dwoistość Gabriela, współzałożyciela i pierwszego wokalisty zespołu Genesis, a później odnoszącego sukcesy niezależnego twórcy (autora niezapomnianych Sledgehammer czy Don’t Give Up), autor książki dostrzega zarówno w osobowości, złożonym charakterze swojego bohatera, jak i w jego artystycznych zainteresowaniach, w których potrafi łączyć zamiłowanie do muzyki egzotycznych kultur i jednocześnie – do najnowocześniej techniki. Efektem jest twórczy eklektyzm, ale czy nie po tym rozpoznajemy wielki talent nieprzeciętnego artysty – po wszechstronnych zainteresowaniach i zdolności kreatywnego łączenia elementów pozornie niekompatybilnych? Autor w pierwszym rozdziale składa jeszcze jedną, ważną deklarację: Nie zamierzam walczyć z dwoistością i nieokreślonym fenomenem Petera. Popełniłbym olbrzymi błąd, gdybym uparcie próbował znaleźć dla niego szufladkę (..) Taka właśnie postawa – otwarty umysł i starania, by nie stosować prostych kategoryzacji – towarzyszy autorowi od początku do końca książki.
Czytamy tu zarówno o złożonej osobowości Gabriela, o jego życiu osobistym i zawodowym (autor nie unika tu również trudnej tematyki życiowych niepowodzeń artysty związanych np. z rozpadem jego małżeństwa), jak i o jego twórczości. Nowakowski dobiera te komponenty w bardzo dobrych proporcjach, dzięki czemu biografia nabiera wielowymiarowości i pozwala spojrzeć na bohatera tej opowieści z różnych perspektyw.
Bo, na przykład, jak to możliwe, że człowiek prywatnie tak nieśmiały i raczej stroniący od ludzi, na scenie zmienia się w charyzmatycznego frontmana? Zbuntowany, wrażliwy humanista, który stresuje się podczas udzielania wywiadów okazuje się być nowatorskim, oryginalnym i artystycznie dojrzałym twórcą, który ma przy tym wszystkim tyle oleju w głowie, by w miarę rozsądnie pokierować swoim życiem i karierą. I choć w jego biografii pojawiają się momenty niełatwe, wydaje się, że umiał wyjść z nich obronną ręką…. Obok talentu prawdopodobnie to właśnie te cechy sprawiły, że Gabriel utrzymał swoją popularność przez dekady, mimo zmieniających się mód, lub wręcz sam je tworząc.
Niekiedy sprzeczności obecne w osobowości muzyka znajdowały swoje odbicie w otoczeniu – jak wówczas, gdy w 1988 roku artysta zamieszkał w dwustuletnim młynie, by – zachowując jego klimat – przekształcić go w supernowoczesne studio nagraniowe… Peter Gabriel wydaje się być osobą wartą bliższego poznania, a nie o każdej gwieździe sceny można powiedzieć coś takiego.
Warta podkreślenia jest mnogość informacji i cytatów zawartych w książce. Dzięki temu poznajemy wiele ciekawych faktów czy zabawnych anegdot, ale także spoglądamy na Gabriela i jego twórczość oczami nie tylko autora książki, ale również znajomych i współpracowników artysty, dziennikarzy, recenzentów czy wreszcie – jego samego. Przeczytamy o (szczególnie ciekawych) czasach jego współtworzenia zespołu Genesis oraz o okresie kariery solowej. O schyłku współpracy Gabriela z kolegami z Genesis dość przykro się czyta za sprawą atmosfery, jaka panowała wówczas w grupie. Pozostali członkowie zespołu nie potrafili zrozumieć, jak wielką zmianą były w życiu Gabriela narodziny córki i mieli do niego pretensję, że poświęca zespołowi zbyt mało czasu. Ostatecznie muzyk odszedł – wówczas w roli gitarzysty zastąpił go Phil Collins… Opowiedziana w książce historia sięga roku 2011, jednak to wcześniejsze okresy są tu najlepiej udokumentowane. Myślę, że z korzyścią dla książki. Szczególnie interesujące wydają mi się wątki dotyczące artystycznych poszukiwań, odkrywania samego siebie i swoich muzycznych zainteresowań i ambicji.
Niewątpliwym atutem tej publikacji – szczególnie z punktu widzenia osób szczególnie zainteresowanych twórczością Gabriela – jest zawarta tu wnikliwa analiza wielu jego albumów i utworów, dotycząca zarówno kompozycji, wykonania, jak i tekstów utworów wraz z obowiązkowym nakreśleniem „historycznego” tła i inspiracji dla ich powstania. Nie raz przekonamy się o tym, że Gabriel świadomie tworzył na bakier z obowiązującymi trendami, jak choćby na początku lat 90’, kiedy na listach przebojów królował grunge i rap, a artysta zaproponował na albumie Us coś całkiem innego…
Książkę czyta się bardzo dobrze; nie jak encyklopedię pełną suchych faktów, ale jak ciekawą opowieść nakreśloną językiem barwnym i dowcipnym, pozbawioną dłużyzn czy moralizowania. Co istotne, Nowakowski wydaje się pisać rzetelnie i choć podkreśla wielkość artysty i znaczenie jego dorobku, a także odnosi się doń z sympatią, potrafi też pisać o nim krytycznie. Książka ma słuszną objętość (ponad 300 stron i duży format) i jest wydana w twardej oprawie na wysokiej jakości papierze. Daje to bardzo korzystny dla czytelnika stosunek ceny do jakości. Obrazu „technicznej” strony książki dopełnia wkładka ze zdjęciami, dzięki której prześledzić można ewolucję artystycznego image Gabriela; w sumie jednak zdjęć tych jest niewiele (8 stron).
Świat realny, świat sekretny to dopracowana, zróżnicowana wewnętrznie publikacja pozwalająca zbliżyć się nieco do fenomenu, jakim jest Peter Gabriel – artysta długo, konsekwentnie i świadomie pracujący na to, co osiągnął, który sukces zawdzięcza raczej talentowi, determinacji i walce z własnymi słabościami, a nie podarunkom od losu. Jest to bodaj najobszerniejsza i najbardziej aktualna biografia artysty, a do tego świetnie napisana, wciągająca i na swój sposób inspirująca historia. Mnie na pewno skłoniła do odświeżenia sobie nagrań Gabriela…
Tytuł: Peter Gabriel. Świat realny, Świat sekretny
Autor: Maurycy Nowakowski
Wydawca: Anakonda
Seria: Gwiazdy sceny
Premiera: 15 maja 2013
Liczba stron: 319
Oprawa: twarda
Kategoria: biografie