Pisarze dzielą się z reguły na poetów i prozaików. Jest to spowodowane nie tylko faktem, że określona forma w doskonały sposób współgra z dziełem nabierającym w umyśle autora literackich kształtów. Zdarza się również, że twórca nie posiada predyspozycji do korzystania z narzędzi podporządkowanych danemu gatunkowi. Z całą pewnością nie należy do nich Vladimir Nabokov, jeden z najwybitniejszych pisarzy dwudziestego wieku. Na polskim rynku wydawniczym zadebiutowała niedawno powieść, która zachwyciła krytyków do tego stopnia, że zgodnie umieścili ją w literackiej czołówce ubiegłego stulecia. Dar jest jednak dziełem o tyle wyjątkowym, że na jego kartach proza obcuje z poezją, przy czym obie reprezentują mistrzowski poziom.

Wydawnictwo Muza zapewniło na przestrzeni ostatnich tygodni istną ucztę literacką wielbicielom i wielbicielkom twórczości Vladimira Nabokova. Poza wspomnianym Darem, niemalże równolegle ukazała się powieść, której fabuła skupiła się na młodszym bracie wielkiego pisarza, ginącym dotychczas w odmętach historii. W Zmyślonym życiu Siergieja Nabokova autorstwa Paula Russella (recenzja do przeczytania TUTAJ) nie mogło zabraknąć miejsca dla dumy rosyjskiego pisarstwa. Geniusz Vladimira stanowi silną przeciwwagę dla głównego bohatera, mimo że jego rola była z założenia drugoplanowa. O tym, czy jego sławetne pióro rzeczywiście zasłużyło na niezliczone zachwyty ze strony czytelników, można przekonać się sięgając po Dar. Jeżeli ktokolwiek ma jeszcze wątpliwości dotyczące warsztatu autora Lolity, zachęcam do zapoznania się z dziełem wydanym w Polsce po raz pierwszy. Mamy bowiem do czynienia z niezbitym dowodem na to, że powszechny zachwyt nad twórczością Nabokova nie jest podparty wyłącznie kontrowersyjną tematyką, jaką zawarł w opowieści o nastoletniej kusicielce.

Powieści Vladimira Nabokova przysparzają nie lada trudności w momencie, gdy usiłuje się przedstawić ich fabułę i formę, uwzględniając przy tym fenomen rosyjskiego pisarza. W moim odczuciu Nabokov to przede wszystkim język. Jego geniusz tkwi w tworzeniu zachwycającej warstwy estetycznej, budując jednocześnie fascynującą opowieść. W przypadku Daru słowo odgrywa wyjątkowo ważną rolę, istotą powieści jest bowiem umiejętność dostrzegania piękna w najdrobniejszych elementach świata otaczającego bohatera. Autora cechuje wrażliwość pozwalająca na wychwycenie szczegółów umykających tym, których codzienność ogranicza się do przetrwania. Przechodząc przez życie, nie sposób zachłysnąć się ubarwieniem motyla, do czego zdolny był Nabokov, studiujący zresztą entomologię.

Wydawca zamieścił na okładce książki opis, głoszący iż powieść jest hołdem złożonym literaturze rosyjskiej, a zarazem inteligentną i bezwzględną polemiką z niektórymi jej nurtami. Vladimir Nabokov zasłynął jako pisarz charakteryzujący się szczególną dbałością o język ojczysty. Życie emigranta niosło ze sobą niebezpieczeństwo stopniowej utraty zdolności do tworzenia rosyjskojęzycznej literatury na poziomie porównywalnym z dorobkiem składającym się na wczesny etap pisarskiej kariery. Koleje losu zmusiły jednak Nabokova do skupienia się na tworzeniu w językach obcych, przede wszystkim po angielsku. Polskiemu czytelnikowi pozostaje wiara w umiejętności Eugenii Siemaszkiewicz, która odpowiadaza przekład ostatniej rosyjskojęzycznej powieści pisarza. Moje osobiste zdolności lingwistyczne nie pozwalają na zbadanie stopnia, w jakim tłumaczka pozostała wierna oryginałowi, mogę jednak z ulgą stwierdzić, że efekt końcowy wywołuje wyłącznie pozytywne odczucia. Aby nie być gołosłowną, posłużę się fragmentem powieści:Nie wiem, czy zwrócił pan kiedyś uwagę na watę, którą u Majkowa wyjmowano z ram okiennych? Taka właśnie jest litera y, tak brudna, że słowa ze wstydu nie zaczynają się od niej. Gdybym miał pod ręką farby, tak bym zmieszał tu panu sjenę paloną z sepią, że uzyskałbym kolor gutaperkowego cz, i oceniłby pan też zapewne moje połyskliwe s (…)

Vladimir Nabokov rozpieszcza czytelnika plastycznymi opisami, pobudzającymi wyobraźnię do intensywnego wysiłku. Pełnia wartości estetycznej powieści odsłania się jednak przed odbiorcą wyłącznie pod warunkiem, że wykaże się on zdolnością do całkowitego skupienia swojej uwagi na lekturze. Autor swobodnie lawiruje pomiędzy prozą i poezją, buduje zdania o skomplikowanej konstrukcji i niepostrzeżenie wplata wątki autobiograficzne w akcję Daru. Jeśli zaś chodzi o fabułę powieści – nie śmiałabym kalać mistrzowskiej porcji literatury uwłaczającą próbą streszczenia. W końcu Vladimir Nabokov nie po to dopieszczał każde ze swoich literackich dzieci, by po latach ulegały one kompresji do formatu recenzji zamieszczonej w internecie.

Tytuł: Dar
Autor: Vladimir Nabokov
Wydawnictwo: Muza
Tłumaczenie: Eugenia Siemaszkiewicz
Oprawa: twarda
Data wydania: marzec 2013
Liczba stron: 480
Wymiary: 210 x 135 [mm]
ISBN: 978-83-7758-319-7
Kategoria: proza zagraniczna