Francuski pisarz i erudyta Olivier de Marliave zabiera nas w podróż przez wieki i najodleglejsze szerokości geograficzne, aby zaprezentować historyczne, kulturowe, polityczne, religijne, społeczne oraz psychologiczne i medyczne aspekty zjawiska, które dziś w naszym kręgu kulturowym kojarzone jest z barbarzyństwem. Jednocześnie, co warto zaznaczyć, autor opisuje tę trudną tematykę z dużym wyczuciem, bez epatowania makabrą, aczkolwiek w sposób nierzadko budzący emocje. Sama lektura zaś wciąga i nie daje o sobie zapomnieć.

Częściowe lub całkowite pozbawianie mężczyzn organów rozrodczych jest praktykowane do dziś. Pozbawianie możliwości płodzenia jest wyrazem posiadania ogromnej władzy nad mężczyzną; władzy, która fascynowała wiele ludów i narodów na przestrzeni wieków. Sama kastracja mogła być zaś karą za znaczne przewiny, przepustką do kariery i lepszego życia, bądź… zabiegiem leczniczym. Wykonywano ją z rozmaitych pobudek, także politycznych czy religijnych. Olivier de Marliave wiedzie nas śladami eunuchów przez Chiny, Turcję, Indie, Sahel, Egipt, Włochy i Rosję, ukazując nie tylko złożoność tego zjawiska, ale także zdumiewa i bulwersuje informacjami z najnowszej historii…

Historia eunuchów odpowiada na masę pytań i prowokuje do stawiania kolejnych; z pewnością pobudza do refleksji. Czemu służyło pozbawianie męskości, jakie miało konsekwencje dla poddawanych zabiegowi mężczyzn? Czy było to zjawisko charakterystyczne dla konkretnych kultur, czy uniwersalne? Jak stara jest praktyka kastrowania? Jaki był wpływ eunuchów na politykę, kulturę, sztukę? No i czy… osiągali oni satysfakcję seksualną? Lektura pozwala wreszcie domyślić się, dlaczego na przestrzeni wieków tak wielu władców i wodzów decydowało się nosić brody…

Po krótkim, ciekawym Wprowadzeniu, w którym de Marliave kreśli zarys historyczno – kulturowego podłoża opisywanego zjawiska, na kolejnych kartach autor przedstawia nam sylwetki najbardziej znanych eunuchów w historii, poczynając od losów ostatniego eunucha cesarskich Chin – Suna Yaotinga, który zmarł… w 1996 roku, przeżywając ponad dziewięćdziesiąt lat. Jego historia staje się dla autora przyczynkiem do oprowadzenia nas po dziejach chińskich eunuchów, którzy znajdowali się w otoczeniu tamtejszych władców już w 1100 roku p. n. e. Poznajemy wiele niezwykłych zwyczajów i postaci, m. in. Zhenga He, który, żyjąc na przełomie XIV i XV wieku, jako podróżnik i admirał odkrył dla Chińczyków pół świata. Następnie autor wiedzie nas do Indii i znów wychodząc od współczesności, kreśli barwny portret tamtejszej kultury, akcentując rolę, jaką odgrywali i odgrywają w niej eunuchowie, zaliczani tam do tzw. „trzeciej płci” (do której od 2009 roku mogą przynależeć oficjalnie, m. in. w zapisach w urzędowych dokumentach). Współcześnie działalność społeczna przedstawicieli „trzeciej płci”, mająca na celu ich równouprawnienie, wiąże się z ruchami na rzecz praw mniejszości seksualnych oraz praw człowieka, sytuacja jest jednak bardzo złożona – o czym warto przekonać się, czytając. Nie mniej niezwykła jest historia eunuchów w Indiach, pełna blasków i cieni. Wybrani, jak piękny Malik Kafur Hazardinari, osiągali szczyty władzy i wpływów, wielu jednak trafiało na rynek niewolników – Indie były bowiem ważnym „dostawcą eunuchów” dla muzułmanów i Mongołów. de Marliave cytuje Marco Polo, opisującego zwyczaje prowincji Bengal: Wszystkich, którzy są więzieni, natychmiast się kastruje i sprzedaje jako niewolników kupcom, a ci sprzedają ich do innych krajów. Podobny los spotykał eunuchów afrykańskich, z których wielu porywano z ich wiosek, gdy byli dziećmi, kastrowano i sprzedawano m. in. do krajów arabskich. Z kolei w Stambule eunuchowie cieszyli się zaufaniem i szacunkiem, sprawowali rozmaite urzędy, zaś jedyną grupą ludzi, która szczerze ich nienawidziła, byli… „brodaci” urzędnicy, czyli konkurencja…

Wreszcie docieramy do Europy i do słynnego Farinelliego. Odkrywamy hipokryzję Kościoła Katolickiego, który oficjalnie potępiając kastrację, jednocześnie przymykał na nią oko, ze względu na zapotrzebowanie na soprany w kościelnych chórach i niechęć do śpiewu kobiet – kobiety w kościołach miały milczeć. Kastraci przestali udzielać się w watykańskim chórze dopiero na początku XX wieku, po decyzji Piusa X. Autor książki pisze także o kastracji „medycznej” i karnej, także w kontekście eugeniki. Lektura książki, choć fascynująca, w wielu miejscach wywołać może prawdziwą niechęć do rodzaju ludzkiego, który na przestrzeni wieków w tak niehumanitarny sposób postępował z niektórymi ze swych przedstawicieli.

Książka napisana jest stylem barwnym i bardzo przyjaznym dla czytelnika. Autor daje popis erudycji, wplata w swoją opowieść rozmaite cytaty, snuje interesujące wnioski. Każdy rozdział kończą szczegółowe przypisy. Na uwagę zasługuje dopracowana, elegancka okładka; niestety wewnątrz książka nie prezentuje się już tak okazale – choć znajdujemy w niej dość dużo ilustracji, wszystkie są czarno – białe i niezbyt wyraźne, a papier ma przeciętną jakość; jest to jednak jedyna wada publikacji, o jakiej warto wspominać. Treść bowiem zdecydowanie broni się sama i nie potrzebuje do tego kolorowych obrazków.

Historia eunuchów to publikacja naprawdę wartościowa – interesująca, wciągająca; czasem wręcz zdumiewa i szokuje, nie boi się tabu, pozwala lepiej poznać historię i zwyczaje wielu kręgów kulturowych – w tym także naszego, europejskiego. Znakomita lektura dla wszystkich zainteresowanych historią, kulturą, etnografią. Nie wymaga także od czytelnika dużej wiedzy, za to bardzo wiele oferuje. Inteligentna rozrywka – wiedza i przyjemność czytania w jednym. Polecam.

Tytuł: Historia eunuchów
Autor: Olivier de Marliave
Wydawca: Bellona
Data premiery: sierpień 2012
EAN: 9788311123519
Liczba stron: 240
Format: 165×235 mm
Oprawa: miękka
Kategoria: popularnonaukowa, opracowanie, esej, historia