(k. Makuszyński, Awantura o Basię)
Kornel Makuszyński to polski prozaik, poeta, felietonista, krytyk teatralny i publicysta, członek Polskiej Akademii Literatury, ale pamiętamy go przede wszystkim za sprawą jego twórczości dla dzieci – któż z nas nie słyszał bowiem o Koziołku Matołku, Szatanie z siódmej klasy, Pannie Ewie czy Basi, o którą była awantura? Przyjaciele wesołego diabła i O dwóch takich, co ukradli księżyc to także jedne z jego dzieł. Dziś to prawdziwa klasyka literatury dziecięcej i młodzieżowej.
Urodził się 8 stycznia 1884 roku w Stryju, był jedynym synem, a siódmym z kolei dzieckiem Julii z Ogonowskich i Edwarda Makuszyńskiego, emerytowanego podówczas pułkownika wojsk austriackich, pisarza gminnego kancelarii urzędu w Brzozowej koło Krosna i urzędnika galicyjskiego. Ojciec osierocił rodzinę gdy Kornel miał 10 lat. Przez dwa lata Kornel pozostawał jeszcze w Stryju, ukończył tam pierwszą klasę gimnazjalną, a na swoje utrzymanie dorabiał korepetycjami. Później przyszedł czas na przenosiny do Przemyśla, gdzie zamieszkał u swych krewnych i ukończył drugą klasę gimnazjalną.
W latach 1898-1903 uczęszczał do IV Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Wynajmował skromną kwaterę u lwowskiego asenizatora i hycla Siegla na Kleparowie. W wieku 14 lat zaczął pisać wiersze. Ich pierwszym recenzentem w cukierni na Skarbkowskiej 11 był… Leopold Staff.
Pierwsze wiersze opublikował w lwowskim dzienniku Słowo Polskie, mając zaledwie 16 lat. Od roku 1904 był już zaś członkiem redakcji tego dziennika i recenzentem teatralnym. Studiował polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Podróżował do Włoch (w znakomitym towarzystwie: z Kasprowiczem, Staffem i Orkanem). W latach 1908-1910 kontynuował studia romanistyczne na Sorbonie w Paryżu.
W 1910 roku poznał we Lwowie studentkę Uniwersytetu Lwowskiego Emilię Bażeńską, która zaprosiła go do Burbiszek, dobrze utrzymanego majątku swego brata Michała Bażeńskiego (stary ród szlachecki von Baysen-Bażeński). Po roku narzeczeństwa Emilia i Kornel pobrali się w Warszawie. Ze swoim licznym rodzeństwem, pozostawionym w Stryju, Makuszyński nie utrzymywał kontaktów.
W latach 1913-1914 pisarz (miał już za sobą pierwsze książkowe publikacje) mieszkał w Burbiszkach. Rozkochany w architekturze zakopiańskiej, przywiózł nawet spod Tatr domek i postawił go w parku dworskim. Tutaj zastała go I wojna światowa – jako wrogiego Rosji obywatela austriackiego aresztowano go i internowano wraz z żoną w głębi Rosji. We wrześniu 1914 roku Makuszyńscy wyjechali do Kostromy. Dzięki staraniom szwagra Michała Bażeńskiego, a także pomocy aktorów Stanisławy Wysockiej i Juliusza Osterwy, zwolniono ich z internowania i pozwolono w 1915 roku zamieszkać w Kijowie, gdzie pisarz został prezesem Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich oraz kierownikiem literackim Teatru Polskiego.
W 1918 roku Makuszyńscy wrócili do Polski i zamieszkali w Warszawie. Kilka miesięcy w roku spędzali w Zakopanem. W latach 1922-25 bywali w Burbiszkach, ponieważ Emilia miała w sąsiedztwie folwark Pojule, który dzierżawił, a później kupił, brat Michał.
Żona pisarza zmarła w 1926 roku na gruźlicę. Pochowano ją na Powązkach obok grobu Władysława Stanisława Reymonta, jej przyjaciela. Po śmierci żony Kornel Makuszyński zerwał związki z Litwą, nigdy więcej już tam nie pojechał. 30 sierpnia 1927 roku ożenił się powtórnie ze śpiewaczką Janiną Gluzińską (córką profesora medycyny Uniwersytetu Lwowskiego Antoniego Gluzińskiego). Od roku 1929 był honorowym obywatelem Zakopanego. Okupację niemiecką przeżył w Warszawie; podczas Powstania współpracował z prasą powstańczą, potem przez obóz w Pruszkowie dotarł do Krakowa i w listopadzie 1944 roku zamieszkał na stałe w Zakopanem.
Po 1945 objęty został zakazem publikacji i poddany szykanom, co jak sam sądził związane było ze sprawą jego przyjęcia w 1937 roku do Polskiej Akademii Literatury (na miejsce usuniętego w atmosferze skandalu, po oskarżeniach o plagiat Wincentego Rzymowskiego, który bezpośrednio po wojnie pełnił funkcję ministra kultury). Zmarł 31 lipca 1953 roku w Zakopanem, gdzie został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. W mieście tym znajduje się też jego muzeum.
Za swoją twórczość otrzymał członkostwo Polskiej Akademii Literatury, państwową nagrodę literacką (1926), nagrodę PAL Złoty Wawrzyn Akademicki. W 1936 został odznaczony krzyżem francuskiej Legii Honorowej za zasługi na polu działalności literackiej, natomiast w 1938 Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Od 1994 przyznawana jest Nagroda Literacka im. Kornela Makuszyńskiego.
Wybrana twórczość:
1908 Połów Gwiazd
1910 W kalejdoskopie
1910 Rzeczy wesołe
1911 Zabawa w szczęście
1912 Szewc Kopytko i kaczor Kwak
1913 Awantury arabskie
1914 Straszliwe przygody
1915 Perły i wieprze
1916 Bardzo dziwne bajki (Bajka o królewnie Marysi, o czarnym łabędziu i o lodowej górze, Szewc Kopytko i kaczor Kwak, O tym jak krawiec Niteczka został królem, Dzielny Janek i jego pies)
1917 Po mlecznej drodze
1925 Bezgrzeszne lata
1928 O dwóch takich, co ukradli księżyc
1929 Listy zebrane
1930 Przyjaciel wesołego diabła
1932 Panna z mokrą głową
1933 Skrzydlaty chłopiec
1933 Mały chłopiec
1935 Wyprawa pod psem
1935 Wielka brama
1936 Złamany miecz
1937 Awantura o Basię
1937 Szatan z siódmej klasy
1939 Kartki z kalendarza
1946 List z tamtego świata
1957 Szaleństwa panny Ewy (powieść napisana w 1940);
Drugie wakacje Szatana (zaginiona książka, której wydanie planowano na grudzień 1939 roku)
Z Marianem Walentynowiczem:
1933 120 przygód Koziołka Matołka (120, bo jest 120 obrazków, a pod każdym czterowierszowa zwrotka ośmiozgłoskowcem)
1933 Druga księga przygód Koziołka Matołka
1934 Trzecia księga przygód Koziołka Matołka
1934 Czwarta księga przygód Koziołka Matołka
1935 Awantury i wybryki małej małpki Fiki-Miki
1936 Fiki-Miki dalsze dzieje, ten kto czyta, ten się śmieje
1937 O wawelskim smoku
1938 Wanda leży w naszej ziemi
1938 Na nic płacze, na nic krzyki, koniec przygód Fiki-Miki
1960 Legendy krakowskie (łączne wydanie O wawelskim smoku i Wandzie)
1964 Wydanie łączne Awantury i wybryki małej małpki Fiki-Miki
1969 Wydanie łączne Przygody Koziołka Matołka
Źródło: Wikipedia.org