Victor Maskell, Irlandczyk i daleki krewny królowej (znanej także jako pani W.) uwielbia malarstwo Poussina. Dla Poussinowskiej Śmierci Seneki zrobił by wiele i nie zawaha się wejść w ryzykowny układ, nie bacząc na zaciągnięte długi wszelakiej maści, żeby obraz zdobyć. Niby nic wielkiego się nie stanie, przecież to tylko zgoda, by kolega zapłacił za obraz. Ale zobowiązania zaciągnięte w tym niby-artystycznym i jazzowym światku, nie są tylko uprzejmościami wyświadczanymi gentelmanom przez gentelmanów. Odtąd Maskell, na co dzień historyk sztuki i opiekun brytyjskich zbiorów królewskich, jest pod czujną obserwacją służb specjalnych do których sam wkrótce dołączy, by szpiegować dla KGB i deszyfrować enigmę jednocześnie. To jest świat, w którym zbiera się pikantne informacje, które bynajmniej nie służą ubogaceniu monografii poświęconej zakurzonej twórczości zapomnianego artysty. Stanowią raczej niebezpieczny towar wymienny i pożądane przez wszystkich graczy narzędzie politycznej walki.

W momencie, kiedy Maskell bierze w ręce Śmierć Seneki, wkraczamy w świat zwielokrotnionych życiorysów, żywotów równoległych, kłamstw i tajemnic, oraz wielkich sekretów prywatnych, państwowych i królewskich. Te ostatnie zawiera pilnie strzeżona skrzynia przechowywana w zamku w Niemczech należącym do kuzynostwa brytyjskiej królowej, którą Maskell musi odzyskać. Oczami sarkastycznego i cynicznego Irlandczyka przyglądamy się ignorancji ludzi władzy, pompatyczności szpiegów radzieckich i szalonym imprezom. Odwiedzamy salony arystokracji i speluny przedwojennego Londynu. Odbywamy prawie dantejską podróż do Francji czasów odwrotu spod Dunkierki. Ale ponad wszystko jesteśmy świadkami wyrafinowanej gry masek, form i słów. Tu tylko ten, kto umie dobrze kłamać, przetrwa. Przynajmniej do czasu.

Ale przede wszystkim, Niedotykalny to bezpardonowa spowiedź człowieka, który nie ani nie czuje związku z niczym i nikim, poza swoją pasją, poza Śmiercą Seneki. (Nawiasem mówiąc, motyw malarstwa Poussina jako odwołanie, jest wspaniałym tłem i jednocześnie istotną wskazówką w całej intrydze). Opowieść starego szpiega, jakże różnego od stereotypowego Bonda, wciąga, szokuje, zachwyca i odstręcza jednocześnie. Irytujący jest jego cynizm, drażniący opis megalomańskiego stylu życia, fascynująca wiedza i godny pożałowania egocentryzm. A jednocześnie przerażającym jawi się to, jaką ten człowiek ma władzę, zdobywając i przekazując według własnego uznania informacje, zdolne zmienić na przykład losy bitwy na Łuku Kurskim.

W powieści Johna Banville’a jest magnetyzm właściwy opowieściom o formach zła, które jest wynikiem przemieszanej hierarchii wartości, przypadku i nudy. W tym świecie szpieguje się z nudów, szpieguje, bo to jest modne w Londynie tamtych czasów. Jedni palą haszysz, a inni szpiegują, albo robią obie rzeczy jednocześnie. I tak przypadkiem, o ile nie zaśpią po imprezie, wpływają na decyzje generałów i dyktatorów. Czy tak wyobrażamy sobie wojennego bohatera, od działań którego zależą losy ludzi w okupowanej Francji czy Polsce? A może jednak brzmi to jak wielki zgrzyt? Oto bowiem zamiast wiernego Jamesa Bonda mamy małostkowego i egocentrycznego człowieka, który z estetycznej czystości uczynił swój styl życia. 

Niedotykalny pozostawia jednak pewien niedosyt. Może właśnie dlatego, że nie daje jednoznacznych odpowiedzi na wszystkie pytania, które się nasuwają? A może dlatego, że chciałoby się przeczytać o szpiegach z Cambridge więcej, bo przecież Maskell nie jest postacią tak zupełnie zmyśloną. Jego pierwowzorem był prawdziwy szpieg, wykładowca i daleki krewny królowej.  Ciekawe, czy też chciał być Seneką swoich czasów.

Autor: John Banville
Tytuł: Niedotykalny
Tytuł oryginalny: Unouchable
Przekład: Hanna Pustuła
Data wydania: 2010
Format: 140×205
Liczba stron: 464
Oprawa: twarda
Wydawnictwo: Znak
ISBN: 978-83-240-1479-8
Gatunek: postmodernizm/powieść, proza zagraniczna