Pornografia – prowokacyjna, zmysłowa fascynacja dojrzałości niedojrzałością ukazuje parę przeciwieństw tak charakterystycznych dla Witolda Gombrowicza. Dzieło tłumaczone na wiele języków zdobyło uznanie na całym świecie. Na stałe weszło do kanonu literatury XX wieku.

W roli głównego bohatera a zarazem narratora Witold Gombrowicz po raz kolejny obsadza własne alter ego. Witold-bohater, żyjący w Polsce okresu wojennego, poznaje podczas jednego ze spotkań z przyjaciółmi tajemniczego Fryderyka, którego ekscentryczne zachowanie połączone ze sporą ogładą oraz obeznaniem w świecie sztuki wydaje się do tego stopnia intrygujące, iż postanawia on zawęzić z mężczyzną swoje znajomości. Stopień ich relacji nie zostaje wprost określony, przy czym niektórzy krytycy dopuszczają hipotezę o łączącym im związku homoseksualnym.

Po wyjeździe na wieś do znajomego Witolda, Hipolita, starsi panowie, spragnieni młodości i świeżości, usiłują nakłonić ku sobie szesnastolatków: Karola i Henię. Gra toczy się w gombrowiczowskim stylu. To, co łączy obu panów, to wrażliwość na formę, przywiązują bowiem oni ogromną wagę do każdego gestu. Gra między młodymi ludźmi zostaje półświadomie podjęta, a Fryderyk i Witold delektują się każdym szczegółem zdarzeń – w pewnym sensie reżyserują spotkania Karola i Heni. Powieść niejednokrotnie ociera się o bluźnierstwo oraz perwersję: narastający (a jednocześnie kreowany przez starszych) pomiędzy Karolem i Henią zostaje skojarzony z okrucieństwem, sam Fryderyk, wykreowany na nietzsche’ańskiego nadczłowieka, (zbieżność imion bohatera z niemieckim filozofem nie jest przypadkowa) unicestwia metafizyczny wymiar liturgii katolickiej, pod koniec powieści morduje małego Józka jedynie w celu dopełnienia wydarzeń mających miejsce w powieści („Bo jeśli młody zabije starszego, to tu starszy zabije młodego”).

 Książka ta budziła sprzeczne uczucia wśród czytelników i krytyków. Imaginacyjna i nader drastyczna akcja umieszczona w okupowanej przez hitlerowców Polsce kazała myśleć o jakiejś niestosowności, jeśli nie o bluźnierstwie wobec patriotycznych ideałów Polaka.

Pornografia w samej rzeczy jest bluźniercza, choć nieco inaczej, niż o tym sadzić może czytelnik prostoduszny. Prezentuje ona tradycyjną kulturę i obyczaj narodowy w stanie wyczerpania i atrofii.

Autor: Witold Gombrowicz
Tytuł: Pornografia
Data wydania: 28 października 2011
Wymiary: 125×200 mm
Oprawa: twarda z obwolutą
Liczba stron: 224
Wydawca: Wydawnictwo Literackie
Gatunek: obyczajowa, klasyka

Niedawno informowaliśmy także o wznowieniu znakomitej biografii Witolda Gombrowicza.

Witold Gombrowicz (1904 – 1969) – jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich XX w.; awangardowy prozaik, dramaturg i eseista. Debiutował zbiorem opowiadań psychologiczno-fantastycznych Pamiętnik z okresu dojrzewania (1933). Poza Pornografią jego znane dzieła to m. in. Ferdydurke, Trans – Atlantyk, Iwona, księżniczka Burgunda oraz Ślub.

Źródła: Wikipedia.org, Wydawnictwoliterackie.pl