Świat Rocannona to powieściowy debiut znakomitej, amerykańskiej pisarki Ursuli K. Le Guin, której twórczość zalicza się nie tylko do fantastyki, ale także szerzej – do klasyki literatury pięknej. Powieść otwiera jeden z najbardziej znanych (obok Ziemiomorza) cyklów jej autorstwa – Cykl Ekumena (zwany też Cyklem Hain).

Książka, choć po raz pierwszy ukazała się w 1966 roku, nadal jest aktualna w treści i atrakcyjna w formie; przykuwa uwagę, budzi emocje, daje materiał do przemyśleń. Te cechy twórczości Ursuli K. Le Guin odnajdujemy zresztą we wszystkich jej literackich podróżach do światów wyobraźni.

Jak odróżnić legendę od prawdy na bezimiennych planetach bez historii.

Na planetę zwaną Fomalhaut II, po przeszło wieku od jej odkrycia, dociera pierwsza Misja Etnograficzna, której celem jest uporządkowanie i poszerzenie wiedzy o inteligentnych rasach zamieszkujących ten świat. Na czele ekspedycji stoi Rocannon, człowiek o ogromnej wiedzy i doświadczeniu, znakomity etnograf, który, choć wiele już widział, wielu rzeczy jeszcze zdąży się nauczyć, poznając liczne rasy, zamieszkujące planetę. Kiedy niespodziewany atak tajemniczego wroga, dysponującego potężną bronią, zniszczył statek Etnografów, zabijając całą załogę, pozostały przy życiu Rocannon może się jedynie domyślać, kto stoi za atakiem. Bezbronny, pozbawiony możliwości kontaktu z bazą, podejmuje się desperackiej misji dotarcia do placówki wroga, a jego jedynym wsparciem w niebezpiecznej podróży będzie kilku przyjaznych mieszkańców planety…

Powieść otwiera opowiadanie Naszyjnik Semley, znakomicie wywiązujące się z powierzonej mu roli prologu. Wprowadza czytelnika nie tylko do fabuły, ale także do wykreowanego przez Le Guin świata, pełnego jego nieco egzotycznych mieszkańców – humanoidalnych ras o odmiennym wyglądzie, kulturze i obyczajach. Tytułowy naszyjnik, choć wydaje się być tylko pretekstem do opowiedzenia historii, odgrywa istotną rolę na dalszych kartach książki, a samo opowiadanie, choć rozpoczyna się dość typowo, zaskakuje zakończeniem.

Na kartach swojej powieści autorka zaskoczy nas jeszcze nie raz. Przede wszystkim oryginalnością pomysłów, które powstały pół wieku temu, a nadal cechuje je świeżość i precyzja. Odnosi się to głównie do opisów poszczególnych rozumnych ras, zamieszkujących przemierzaną przez Rocannona planetę. Przemierzaną, ponieważ jest to powieść drogi, w której wędrówka przez nieodkryte obszary obcego świata jest znakomitym pretekstem do rozważań nad naturą człowieka.

Nie ma tu spektakularnych scen i nadspodziewanie szczęśliwych zakończeń. Odradzam tę książkę tym, którzy przedkładają wartką akcję nad potrzebę refleksji; powieść nie jest efekciarska. Ma za to znakomity klimat, podsycany oszczędnym, a mimo to odrobinę poetyckim stylem pisarskim autorki. Opisy świata są treściwe, a jednak nie długie – zyskujemy więc niezbędną wiedzę o świecie, z łatwością rysujemy sobie w wyobraźni jego obraz, a jednocześnie cały czas podążamy z bohaterami przez ścieżkę fabuły.

W gruncie rzeczy jest to opowieść o zderzeniach kultur; o tym, jak czasem trudno nawiązać skuteczne porozumienie, jak łatwo można nie docenić jednych lub przecenić innych tylko dlatego, że zbyt mało ma się na ich temat informacji lub jeszcze gorzej – z powodu własnej arogancji. Widać tutaj zamiłowanie do antropologii kulturowej, które pojawia się też w kolejnych powieściach Le Guin i jest znakiem rozpoznawczym autorki.

Jest to także przestroga, którą można wiązać z fascynacją kulturą indiańską, jaką pisarka odziedziczyła po rodzicach – badaczach tej kultury. Przestroga przed konsekwencjami arogancji i buty, które popychają rozwinięte cywilizacje ku decyzjom o „sprawowaniu opieki” oraz „nauczaniu” ich zdaniem – mniej rozwiniętych kultur. Eksperymenty tego typu mogą się bowiem skończyć bardzo źle dla obiektu badań, jednocześnie będąc całkowicie obojętnymi dla badacza.

Warto sięgnąć po tę powieść, choć Ursula K. Le Guin nie pokazuje w niej jeszcze pełni swych możliwości. Mimo poważnego przesłania, książkę czyta się szybko i z przyjemnością, w istocie jest to bowiem – w warstwie fabuły – powieść przygodowa. Lektura może pozostawiać pewien niedosyt – przede wszystkim książka nie jest zbyt długa, liczy jedynie 200 stron, podczas gdy zawartych w niej pomysłów z pewnością wystarczyłoby na dłuższą pozycję. W tym miejscu jednak warto sobie uświadomić, że jest to pierwsza powieść z kilkutomowego cyklu. Zdecydowanie warto sięgnąć także po kolejne części, by móc poznawać wizję autorki oraz śledzić ewolucję jej stylu.

W tym miejscu, w ramach ciekawostki, warto zauważyć, że kolejne utwory zebrane w Cykl Ekumena nie powstawały zgodnie z chronologią zdarzeń w opisywanym świecie. Próby ich uporządkowania w czasie podjął się Ian Watson, brytyjski pisarz s – f.

Przeczytaj recenzje pozostałych książek z serii:

Planeta wygnania – recenzja
Miasto złudzeń – recenzja

Tytuł: Świat Rocannona
Autorka: Ursula K. Le Guin
Wydawca: Książnica
Data premiery: 10 marca 2010
Liczba stron: 200
Tłumaczenie: Danuta Górska, Lech Jęczmyk
Cena z okładki: 22, 90 zł

O samej autorce możecie przeczytać tutaj.

Utwory w cyklu Ekumena:

Powieści:
1966 Świat Rocannona („Rocannon’s World”)
1966 Planeta wygnania („Planet of Exile”)
1967 Miasto złudzeń („City of illusions”)
1969 Lewa ręka ciemności („The Left Hand of Darkness”)
1974 Wydziedziczeni („The Dispossessed: An Ambiguous Utopia”)
1976 Słowo „las” znaczy „świat” („The Word for World is Forest”)
2000 Opowiadanie świata („The Telling”)

Zbiory opowiadań:
1980 Wszystkie strony świata („The Wind’s Twelve Quarters”) (zawiera m.in. opowiadania należące do uniwersum Ekumeny i świata Ziemiomorza)
1994 A Fisherman of the Inland Sea (zawiera m.in. opowiadania należące do uniwersum Ekumeny)
1995 Cztery drogi ku przebaczeniu („Four Ways to Forgiveness”) (cztery opowiadania osadzone w uniwersum Ekumeny)
2001 Urodziny świata („The Birthday of the World”) (większość opowiadań należy do uniwersum Ekumeny)

Chronologia zaproponowana przez Watsona (daty obok tytułu zaproponował Watson jako czas akcji w utworze):

– Dzień przed rewolucją w tomie Wszystkie strony świata
– Wydziedziczeni 2300 n.e.
– Słowo „las” znaczy „świat” 2368 n.e.
– Naszyjnik Semley w tomie Wszystkie strony świata (włączony także do Świata Rocannona)
– Świat Rocannona 2684 n.e.
– Szerzej niż imperia i wolniej w tomie Wszystkie strony świata
– Planeta wygnania 3755 n.e.
– Miasto złudzeń 4370 n.e.
– Lewa ręka ciemności 4670 n.e.
– Królowa Zimy w tomie Wszystkie strony świata
– Opowiadanie świata