Data 28 lutego 1835 roku widnieje w przedmowie umieszczonej przez autora, Eliasa Lönnrota, w pierwszym wydaniu Kalevali. Stąd właśnie wziął się pomysł, by święto związane z tym eposem obchodzić właśnie tego dnia. Kalevala jest dla Finek i Finów symbolem kulturowej odrębności, własnego języka, narodowości i fińskiej tożsamości. Jest dla nich tym, czym dla Polek i Polaków Pan Tadeusz Mickiewicza, choć treścią Kalevali bliżej do Starej Baśni Kraszewskiego. Porównać ją można również do innych wielkich eposów: skandynawskiej Eddy, angielskiego Beowulfa, niemieckich Nibelungów czy indyjskiej Mahabharaty.

Kalevala, fiński epos narodowy, to w istocie wierszowany zbiór starych pieśni, tzw. run, tworzących wspaniałą opowieść o dawnej Finlandii. Jej tytuł znaczy dosłownie Kraina Kaleva. Sam Kalev to – według mitologii fińskiej – praojciec wszystkich Finów i Finek; postać bardzo ważna dla kultury Finów, Estończyków i Karelów i innych narodów bałtycko-fińskich. Jak z tego wynika, ich pramatką była małżonka Kaleva, Linda. Według legendy Kalev pochodził z terenów Estonii (do dzisiaj w języku estońskim słowo Kalev jest kojarzone z nadludzką siłą i potęgą, które były atrybutami tego herosa), a następnie przeniósł się do Finlandii. Tam zjednoczył wszystkie fińskie plemiona. Miał żyć ok. roku 160-210. Wedle legendy Kalev pochowany jest pod Tallinem, którego stare miasto ma stać na monstrualnej piramidzie jaką usypali z ziemi i kamieni poddani herosa. Postać Kaleva, poza Kalevalą, pojawia się także w estońskiim Kalevipoeg (Synowie Kaleva autorstwa Friedricha Reinholda Kreutzwalda), w sagach skandynawskich występuje jako Fornjotr.

Wszystkie te legendy i pieśni w pierwszej połowie XIX wieku zebrał i opracował w dopracowanej, wierszowanej formie Elias Lönnrot, utalentowany  fiński poeta narodowy, lingwista, folklorysta, lekarz i… krawiec urodzony w 1802 roku. W latach 1866–1880 ogłosił Finsk-Svenskt lexikon (Słownik fińsko-szwedzki), pierwsze naukowe źródło wiedzy o słownictwie języka fińskiego, które zapoczątkowało rozwój fińskiego języka literackiego. Sama Kalevala przyczyniła się do budzenia świadomości narodowej, wyzwolenia Finlandii spod panowania Rosji i wywarła duży wpływ na współczesną kulturę i sztukę fińską.

Kalevala, podobnie jak Iliada czy Odyseja, powstała z bogatej tradycji. Zebrane w Kalevali, przekazywane w tradycji ustnej runy, należą do najstarszych zabytków twórczości ludowej i pochodzą z terenów dzisiejszej Finlandii, Estonii, Karelii, Liwonii i terenów płn-zach. Rosji. Pierwsze próby ich usystematyzowania podejmowano od początku XIX wieku. W 1835 roku Elias Lönnrot opublikował zbiór pieśni o ludowym bohaterze Väinämöinenie, pod tytułem Kalevala albo Stare pieśni karelskie o dawnych czasach fińskiego ludu, zawierający 35 run. Następne wydanie, owoc wieloletniej, wytężonej pracy, zawierające już 50 run, ukazało się w 1850 roku i zostało przez Lönnrota zharmonizowane z różnych wariantów językowych i rytmicznych, oraz uzupełnione tak, że stanowiły logiczną całość. Składa się ona z blisko 23 tys. wersów.

Poemat obejmuje okres od stworzenia świata do średniowiecza i składa się z różnych wątków, rozgrywających się w świecie baśniowym i realnym, opisujących życie i czyny bohaterów oraz walkę dwóch wrogich plemion o artefakt zwany Sampo – mityczny młynek szczęścia. Niektóre rozdziały opisują zwyczaje obrzędowe oraz pieśni, czary i zaklęcia z czasów pogańskich.

W dużym stopniu właśnie dzięki „Kalevali” świat usłyszał o niewielkim narodzie fińskim, zaś inne kultury odnalazły w tym eposie ponadczasowe i uniwersalne motywy. Jak wspomniałam, Kalevala wywarła duży wpływ na europejską, a nawet światową kulturę. Pod jej wpływem powstała np. amerykańska „Pieśń o Hajawacie”, wspomniany już estoński „Kalevipoeg” czy łotewski „Lacplesis”. Inspirowali się nią także współcześni autorzy, powołując do życia bohaterów takich jak Thorgal (z komiksu autorstwa Grzegorza Rosińskiego i Jeana Van Hamme’a), Conan (z cyklu opowiadań i powieści Roberta E. Howarda) czy Gandalf (ten stworzony przez J.R.R. Tolkiena czarodziej jest efektem silnej inspiracji postacią Väinämöinena, syna boginii Ilmatar, czarnoksiężnika i bohatera, którego przygody są osią fabularną Kalevali). J.R.R. Tolkien wprost przyznawał, że Kalevala była dla niego inspiracją podczas pisania Silmarillionu. Choćby postać Gandalfa, kluczowa dla wszystkich książek o Śródziemiu, jest wzorowana na głównym bohaterze eposu, czarodzieju imieniem Väinämöinen. Także język elfów quenya jest wzorowany na starofińskim. Kto wie, jak bez Kalevali wyglądałby świat tolkienowskiego śródziemia, jaka byłaby treść „Hobbita”, Władcy Pierścieni czy Silmarillionu? „Kalevala” była także inspiracją dla twórczyń i twórców literatury (Aleksis Kivi, Eino Leino, Juhani Aho), muzyki (Jan Sibelius), malarstwa (Akseli Gallen-Kallela), rzeźby (Emil Wikstrom) i architektury (Eliel Saarinen).

Choć więc do Finlandii jest nam dość daleko, warto pamiętać o istnieniu „Kalevali”, która wywarła wielki wpływ nie tylko na kształtowanie kultury fińskiej, ale także na współczesną literaturą i kulturę światową.

Kalevala została przetłumaczona na kilkadziesiąt języków, zarówno wierszem jak i prozą. Oto fragment Kalevali: runo 1 (w tłumaczeniu J. Litwiniuka):

Ogarnęło mnie pragnienie,
Myśl mi w mózgu zaświtała,
Żeby czas przywołać pieśni,
Zaklinaniem wyczarować,
Z kłębka wysnuć rytm rodzimy,
Wiersz powtórzyć powierzony.
Słowo spływa mi na usta,
Miarowo zbiegają zdania
W czas się jawią na języku,
Dzielą się między zębami
Ziąb mi rytmy swe wydzwaniał,
Dostarczała nut ulewa,
Inne śpiewki wiatr przynosił,
Przepędzały morskie fale,
Słów mi dorzucały ptaki,
A zdań całych drzew wierzchołki.
W jeden kłębek je zebrałem,
Powiązałem w pęczek łyka,
Wrzuciłem je na wasążek,
Do sań kłębuszek łubiany.
Zawiozłem go do zagrody,
Do sąsieków wprost saniami,
Schowałem je na podstrzeszu
Do puzderka miedzianego.

Źródło: Wikipedia.org, Tolkien.cyberdusk.pl