Orwell, pisarz i publicysta angielski, który jest autorem jednych z najważniejszych książek poruszających tematykę totalitaryzmów, był także uczestnikiem hiszpańskiej wojny domowej, a w trakcie II wojny światowej był korespondentem wojennym; dramat wojny i totalitaryzmu znał więc z autopsji. Jego dzieła odznaczają się inteligencją i dowcipem oraz wrażliwością na nierówności społeczne. Był zagorzałym krytykiem systemów totalitarnych, a jednocześnie zwolennikiem socjalizmu demokratycznego.

Często uznawany za najlepszego kronikarza angielskiej kultury XX wieku, Orwell pisał powieści i felietony; zajmował się także krytyką literacką. Za jego najbardziej znane dzieła uznawane są: futurystyczna, antyutopijna powieść Rok 1984 i satyryczna opowieść będąca alegorią systemu totalitarnego, Folwark zwierzęcy. Obie te książki sprawiły, że Orwell należy do grona najchętniej czytanych pisarzy XX wieku. Niedawno wznowiono także (nakładem wydawnictwa Bellona) jego mniej znaną, ale także wysoko cenioną przez krytyków powieść Brak tchu, opowiadająca o Anglii w przeddzień II wojny światowej. W 2013 roku nakładem Wydawnictwa Czerwone i Czarne ukazała się także książka Hitler, Stalin, Dali i Czerwony Kapturek Orwella – wybór niewydanych dotychczas w Polsce 38 esejów, opowiadań, recenzji, listów oraz drobnych form literackich.

George Orwell wywarł istotny wpływ na współczesną kulturę. Przymiotnik „orwellowski” określa sytuacje, w których system zagraża wolności jednostki bądź całych społeczeństw, szczególnie w zakresie prywatności. Zwroty takie jak Wielki Brat patrzy, czy Wszystkie zwierzęta są równe, ale niektóre są równiejsze są używane w potocznym języku. Powieść Rok 1984 była także inspiracją dla stworzenia popularnego reality-show Big Brother, emitowanego w kilkunastu krajach.

Eric Arthur Blair urodził się 25 czerwca 1903 roku w Motihari w Bengalu, do Anglii przeprowadził się w 1907 roku. Pochodził z przeciętnej rodziny klasy średniej. Był synem Richarda Walmesley Blaira, urzędnika administracji brytyjskiej i Idy Mabel Blair (z d. Limouzin). Miał dwie siostry. Od 1911 roku uczęszczał do St. Cyprian’s, prywatnej szkoły z internatem w Eastbourne. Stypendium (przyznane w roku 1917) zapewniło mu miejsce w ekskluzywnej Eton College (którą opuścił w 1921). W listopadzie 1922 roku wstąpił do Królewskiej Policji Imperialnej w Birmie. Po kilku latach, 1 stycznia roku 1928, porzucił jednak służbę i nie powrócił z urlopu w Anglii. W latach 1928-1929 przebywał w Paryżu, gdzie opublikował swoje pierwsze artykuły. W 1932 roku przybrał literacki pseudonim George Orwell.

W czerwcu 1936 roku ożenił się z Irlandką Eileen O’Shauhnessy.

Brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1936-1937, gdzie walczył na froncie przeciwko siłom gen. Franco, po stronie republikańskiej (należał do milicji robotniczej antystalinowskiej Robotniczej Partii Zjednoczenia Marksistowskiego (POUM)), a następnie w przybyłych z Anglii oddziałach ochotników wystawionych przez brytyjską Independent Labour Party. Brał udział w walkach na froncie aragońskim. Po zdelegalizowaniu POUM oraz wybuchu w maju 1937 roku „wojny domowej w ramach wojny domowej” między anarchistami a stalinowcami, ukrywał się z żoną przed represjami. Był ścigany przez Gwardię Cywilną podczas nakazanej przez Moskwę (i kierowanej przez rezydenta NKWD Aleksandra Orłowa) akcji likwidacji POUM (w czerwcu 1937) i mordowania jej członków, łącznie z żołnierzami walczącymi na froncie. 20 maja 1937 roku został postrzelony przez snajpera. 20 czerwca przekroczył granicę francuską i wrócił do Anglii. Swoje wspomnienia z tego okresu zawarł w autobiograficznej książce W hołdzie Katalonii, wydanej w Anglii jeszcze w czasie trwania hiszpańskiej wojny domowej (1938), która demaskowała zbrodniczą rolę sowieckich służb specjalnych NKWD i GRU w Hiszpanii oraz faktyczne działania stalinowców zwalczających rewolucję.

Doświadczenia tego okresu i wynikające stąd refleksje były również źródłem dwóch jego dzieł, dzięki którym jest najszerzej znany. Są to powieści: Folwark zwierzęcy – bajka polityczna (w tradycji Ezopa) – opisująca w formie przypowieści mechanizm przewrotu społecznego i jego konsekwencje oraz Rok 1984 (uznawana za jedną z pierwszych powieści fantastyczno-naukowych prezentujących alternatywną przyszłość – wizję państwa totalitarnego sprawującego totalną kontrolę nad ludźmi, przeszłością i językiem, prowadzącego wojnę z innymi państwami totalitarnymi – określanej jako antyutopia).

Wiódł życie trampa, był pomywaczem, nauczycielem, zbieraczem chmielu, żebrakiem, milicjantem, policjantem i hodowcą drobiu, uprawiał warzywa, współpracował z wieloma periodykami i czasopismami, pracował w BBC i był korespondentem wojennym we Francji w 1945 roku. W roku1944 wraz z żoną adoptował urodzonego 14 maja Richarda Horatio, a po jej śmierci (29 marca 1945) powrócił do Anglii.

Bliski socjalistycznej lewicy (swoje poglądy określał mianem „demokratycznego socjalizmu”), a w czasie wojny hiszpańskiej anarchizmowi, był krytykiem i demaskatorem mechanizmów zniewolenia człowieka w totalitarnych systemach komunistycznym i narodowo socjalistycznym, a także w kapitalizmie i systemie politycznym panującym w Wielkiej Brytanii. W eseju The Lion and the Unicorn: Socialism And The English Genius (1940) twierdził, że klasowy system w Wielkiej Brytanii jest przeszkodą w walce z III Rzeszą i jedynym rozwiązaniem tego problemu jest rewolucja socjalistyczna. W późniejszym okresie (po II wojnie światowej) Eric Arthur Blair był pesymistycznie nastawiony wobec wszystkich systemów politycznych, które jego zdaniem systematycznie zmierzały do narzucenia „powszechnego niewolnictwa”, jak i rewolucji, które według niego nie były już w stanie odwrócić tego trendu.

W 1944 roku w czasie Powstania warszawskiego wystąpił w obronie Polaków i ostro krytykował na łamach prasy postawę brytyjskiej inteligencji wobec Polski i jej sytuacji międzynarodowej oraz uległość wobec polityki Józefa Stalina, krytycznie odnosił się także do komentarzy lewicy na temat „procesu szesnastu”. Zarzucił jej tchórzostwo i obłudę oraz cichą aprobatę sowieckiej polityki wobec Polski.

Chciałem zaprotestować przeciwko tchórzliwemu nastawieniu do powstania w Warszawie brytyjskiej prasy[…]. Generalnie zostało stworzone wrażenie, że Polacy zasługują na klęskę, nawet jeżeli robią dokładnie to, do czego nawołują ich alianckie rozgłośnie w ostatnich latach […]. To jest moje przesłanie skierowane do lewicowych dziennikarzy i generalnie do całej inteligencji. Pamiętajcie, że każdy z was zapłaci za swoją nieszczerość i tchórzostwo. Nawet nie myślcie, że przez lata będziecie służalczo lizać buty sowieckiego reżimu i nagle znowu powrócicie do duchowej godności – George Orwell, 1 września 1944

W PRL utwory Orwella były objęte zakazem publikacji (w pozostałych krajach komunistycznych samo nazwisko Orwell stanowiło tabu), mimo że propaganda usiłowała czasem przedstawić Rok 1984 jako krytykę rządów laburzystów – oczywiście bez możliwości zapoznania się polskiego czytelnika z treścią książki. Do upadku komunizmu była ona obecna w przekładzie polskim jedynie na emigracji (ukazała się bezpośrednio po wydaniu angielskim), w latach osiemdziesiątych XX wieku w wydawnictwach niezależnych (poza cenzurą) oraz w 1988 w obiegu oficjalnym (PIW).

George Orwell zmarł 21 stycznia 1950 roku w Londynie w wieku czterdziestu siedmiu lat, na kilka dni przed zamierzoną podróżą do sanatorium w Szwajcarii.  Przyczyną jego śmierci była gruźlica, której nabawił się w 1938 roku. Czas ostatnich trzech lat życia dzielił pomiędzy łóżkiem szpitalnym, tworzeniem Roku 1984, wreszcie wyprawami ukochanym motocyklem Royal Enfield 350.

Orwell jest autorem frazy Wielki Brat patrzy (Big Brother is watching you) (Rok 1984), zdania wszystkie zwierzęta są równe, ale niektóre są równiejsze od innych (all animals are equal, but some animals are more equal than others) (Folwark zwierzęcy) określeń: nowomowa (new-speak), policja myśli (thought police), dwójmyślenie (doublethink), myślozbrodnia (thoughtcrime) i wizjonerem totalnej elektronicznej inwigilacji.

70 lat po spisaniu jego pamiętników powstał blog, na którym można śledzić przebieg życia pisarza.

Recenzję książki Brak tchu przeczytasz TUTAJ.

Książki:

1933: Na dnie w Paryżu i w Londynie (Down and out in Paris and London)
1934: Birmańskie dni (Burmese Days: A Novel)
1935: Córka proboszcza (A Clergyman’s Daughter)
1936: Wiwat Aspidistra (Keep the Aspidistra Flying)
1937: Droga na molo w Wigan (The Road to Wigan Pier)
1938: W hołdzie Katalonii (Homage to Catalonia)
1939: Brak tchu (Coming Up for Air)
1945: Folwark zwierzęcy (Animal Farm)
1949: Rok 1984 (Nineteen Eighty-Four)

W języku polskim wydano zbiory: Eseje (1981), I ślepy by dostrzegł (1981), Historię piszą zwycięzcy (1991), Jak mi się podoba (2009) oraz Dzienniki wojenne (2006) zawierające m.in. fragmenty dziennika z czasów wojny, teksty audycji BBC, które Orwell przygotowywał jako pracownik Ministerstwa Propagandy, instrukcje dla dowodzonego przezeń oddziału Home Guard oraz korespondencje wojenne z wyzwolonej Europy.

Źródło: Wikipedia.org