Karol Dickens (1812 – 1870), prozaik uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela powieści społeczno-obyczajowej w drugiej połowie XIX w. w Anglii, nie miał w życiu bynajmniej łatwego startu. Był synem urzędnika admiralicji. Jego ojciec został jednak w 1824 uwięziony za długi, przez co rodzina popadła w nędzę. Dickens musiał wówczas podjąć pracę zarobkową, początkowo w fabryce pasty do butów, a później jako urzędnik sądowy. Zdobył pewne wykształcenie i w 1832 zaczął pracować jako sprawozdawca parlamentarny oraz dziennikarz w londyńskich dziennikach liberalno-reformatorskich. W tym okresie zaczął pisać pierwsze, publikowane w czasopismach, szkice, które wydawał pod pseudonimem (jako Boz) zatytułowane, po prostu, Szkice Boza (Sketches by Boz 1836, wydanie polskie 1955).

Po sukcesie swojej pierwszej powieści Klub Pickwicka (1836 – 37) zajął się przede wszystkim twórczością literacką. Spod jego pióra spłynęły później takie klasyczne utwory jak Oliver Twist, David Copperfield czy Wielkie nadzieje. W licznych powieściach dał wyraz wrażliwości na niesprawiedliwość i krzywdę społeczną, bezduszność prawa wobec ludzi ubogich, realistyczny i drobiazgowy opis środowisk społecznych (mieszczańskich, biedoty miejskiej) zespalał z romantyczną atmosferą baśniowości i liryzmem. Stał się kronikarzem życia ówczesnego Londynu. Często utrwalał postacie dziwaków i ekscentryków o rysach karykaturalno-groteskowych. Dickens operował szeroką skalą humoru, często o zabarwieniu satyrycznym. Kiedy umarł, w wielu angielskich domach przywdziano żałobę.

Opowieść wigilijna jest moralitetem w stylu wiktoriańskim. Charakteryzuje ją przemyślana kompozycja: akcja podzielona jest na pięć „zwrotek” kolędy. Centralną postacią jest tu  Ebenezer Scrooge, jeden ze sportretowanych przez Dickensa groteskowych dziwaków, skąpiec, odludek, dla którego najważniejszą i jedyną wartość stanowią pieniądze – te, które już posiada i te, które dopiero może zarobić. Oczywiście święta Bożego Narodzenia, jako że nie podlegają spieniężeniu, wartością dla niego nie są. Do czasu.

W noc wigilijną naszemu sympatycznemu bohaterowi ukazuje się duch Jakuba Marleya – jego zmarłego partnera w interesach, cierpiącego pod ciężarem łańcucha win, który wykuł sobie za życia. Ta wizyta ma uchronić Scrooge’a przed podobnym losem. Początkowo nieufny (trudno się dziwić, nikt przy zdrowych zmysłach nie uwierzyłby od razu w ducha z łańcuchem!), Ebenezer zmienia zdanie pod wpływem wizyt kolejnych duchów: Ducha Dawnych Świąt Bożego Narodzenia, Ducha Obecnych Świąt i Ducha Świąt przyszłych. Pokazują one bohaterowi sceny z jego życia przeszłego, teraźniejszego i przyszłego. Przerażony wizją samotnej śmierci, Scrooge pojmuje wreszcie bezsensowność prowadzonego przez siebie stylu życia oraz swego nastawienia wobec innych ludzi. Zachodzi w nim głęboka przemiana, staje się na powrót szczodrym, serdecznym człowiekiem, jakim był za młodu, przed śmiercią siostry – jedynej, jak się zdawało, osoby, która kiedykolwiek się o niego troszczyła.

Niespodziewany sukces Opowieści wigilijnej skłonił pisarza do napisania dwóch kolejnych opowiadań, które razem złożyły się w cykl Opowieści wigilijnych: Karylion (znany również jako Dzwony; The Chimes, 1845) oraz Świerszcz za kominem (The Cricket on the Hearth, 1846).

Karylion (pełny tytuł to Karylion, czyli Goblinowa opowieść o dzwonach, które wypędziły graniem stary rok i przywołały nowy; ang. The Chimes: A Goblin Story of Some Bells that Rang an Old Year Out and a New One In), to niewielka powieść, lub raczej – opowiadanie przyjęte przez czytelników z takim samym entuzjazmem, jak jego poprzedniczka, Opowieść wigilijna. Tytułowy „karylion” to zespół dzwonów na wieży jednego z londyńskich kościołów.

Akcja powieści podzielona jest na cztery „kwadranse” wydzwaniane w ciągu jednej godziny (zabieg kompozycyjny podobny jak w Opowieści wigilijnej). Głównymi bohaterami są Tobiasz Veck, posłaniec do wynajęcia, i jego dziewiętnastoletnia córka Małgorzata. Akcja rozgrywa się w Londynie w wigilię Nowego Roku. Poza dręczącymi ludzi goblinami, mnóstwem barwnych opisów i paradą zapadających w pamięć, precyzyjnie i dowcipnie naszkicowanych postaci, Dickens wplótł w kanwę powieści szereg odniesień do tematów, które gorąco poruszały ówczesną angielską opinię publiczną, jak karanie więzieniem za próbę samobójczą i za włóczęgostwo, funkcjonowanie filantropii czy dyskusje toczone wokół teorii demograficznych.

Kolejny z cyklu Świerszcz za kominem (The Cricket on the Hearth, 1846) jest historią o ludzkiej dobroci, pokonywaniu zwątpień w miłości oraz o szczęściu, które może dawać życie rodzinne. W opowiadaniu strażnikiem domowego ogniska jest świerszcz, który przed mroźną zimą schronił się za kominem i przekazuje dobre rady tym, którzy potrafią go zrozumieć. Opowiadanie ma pozytywny wydźwięk, lekturę kończymy pokrzepieni i pełni wiary w to, że człowiek jest dobry z natury rzeczy. Nie toniemy jdnak w morzu lukru dzięki znakomicie, z dowcipem i umiłowaniem groteski charakterystycznym dla Dickensa, wykreowanym postaciom. Niebagatelne znaczenie ma też klimat; wyjątkowy, dzięki zastosowaniu elementów fantastycznych i sugestywnych opisów aury.

Opowieść wigilijna jest dziś uważana za bezdyskusyjną klasykę światowej literatury. Doczekała się wielu wariacji i adaptacji, wciąż jest także inspiracją dla twórców literatury, kina czy teatru. A dla nas nadal może być, po prostu, znakomitym uzupełnieniem wigilijnego wieczoru.

Źródło: Wikipedia.org