Postać Ireny Sendlerowej była mi już dużo wcześniej znana, jednak niedawno uświadomiłam sobie, że w gruncie rzeczy poza powszechnie znanymi, najważniejszymi jedynie faktami z jej życia, tak naprawdę wiem o niej niewiele. Dlatego ucieszyłam się na wieść o tym, iż nakładem wydawnictwa Marginesy ukazała się jej biografia.

Już kilka lat temu, w 2004 roku, Anna Mieszkowska wydała swoją pierwszą książkę o niej – Matka dzieci Holocaustu. Historia Ireny Sendlerowej. Drugie wydanie tej książki, pod zmienionym tytułem Dzieci Ireny Sendlerowej, ujrzało światło dzienne w 2009 roku. Obecna publikacja, która ukazała się w 71. rocznicę aresztowania przez gestapo siostry „Jolanty” oraz w 72. rocznicę powstania Żegoty, niosącej pomoc Żydom organizacji, stanowi poprawione i uzupełnione wydanie poprzednich edycji.

Prawdziwa historia Ireny Sendlerowej – już sam tytuł wskazuje, że powinniśmy dostać do rąk wyczerpującą temat biografię tej niezwykłej osoby. Czy tak właśnie jest? Czy spełnia ona oczekiwania tych, którzy pragną dowiedzieć się o niej czegoś więcej? Aby się o tym przekonać, oddałam się lekturze książki Anny Mieszkowskiej. Opowieść ta przybliża nam korzenie i dom rodzinny Ireny Sendlerowej. Przenosi nas w czasy jej dzieciństwa, studiów oraz podjętej po ich ukończeniu pracy zawodowej, a następnie do czasów okupacji. Uświadamia nam na nowo tragiczny los Żydów. Ale też ukazuje niezłomną, pełną zaangażowania i ofiarności postawę konkretnych osób – działaczy prowadzących tzw. koła młodzieży, mających na celu obronę przed świadomością grożącej ustawicznie śmierci, pobudzanie woli działania, przekazywanie wartości.

Dzięki lekturze poznajemy dokładnie działalność Żegoty, konspiracyjnej organizacji społecznej, z którą współpracowała Irena Sendlerowa, a także szczegóły dotyczące różnorodnych sposobów ratowania przed śmiercią żydowskich dzieci. Kolejne wydarzenia i fakty, o jakich opowiada książka, to powstanie w getcie żydowskim, aresztowanie, pobyt na Pawiaku i uwolnienie siostry „Jolanty”, jej działalność podczas Powstania Warszawskiego i po wyzwoleniu Warszawy oraz jej powojenne życie rodzinne i zawodowe. Możemy także dowiedzieć się, jakie były dalsze losy niektórych z uratowanych przez nią osób.

Z tej całej historii wyłania się postać Ireny Sendlerowej jako osoby pełnej odwagi, heroizmu i poświęcenia, ale przy tym niezwykle skromnej, która nie pragnęła hołdów, nie chciała, by nazywano ją bohaterką, często powtarzając, iż to, co robiła, było jedynie naturalną potrzebą serca. Za to niejednokrotnie podkreślała zasługi swoich współpracowników – osób, które pomagały jej w podjętym przez nią dziele. Na kartach książki Anny Mieszkowskiej widzimy człowieka, dla którego życie było najcenniejszym darem, jaki należy za wszelką cenę chronić. Z zawartej tu opowieści poznajemy kobietę, dla której źródłem smutku było istniejące na świecie zło, brak tolerancji, obojętność, a która jakby wbrew wszystkiemu zawsze wierzyła w zwycięstwo dobra. Dostrzegamy prawdziwą bohaterkę, która nie wahała się narażać własnego życia dla ratowania życia innych, która niejeden raz była blisko śmierci, lecz której nienawiść do wroga była silniejsza od strachu.

Historia życia Ireny Sendlerowej, którą miałam szansę poznać dzięki książce Anny Mieszkowskiej, prawdziwie mnie wzruszyła, porwała, ujęła. Wzbudziła we mnie całą gamę uczuć i emocji. Choć czytałam wiele różnorodnych książek na temat II wojny światowej, okupacji, Holocaustu, przekonałam się, że tematyka ta nic nie straciła ze swej aktualności – wciąż porusza, przeraża, skłania do refleksji, każe zadawać sobie pytanie o to, jak mogło dojść do tak straszliwej zbrodni na ludzkości, w jaki sposób ludzie mogli ludziom zgotować tak potworny los. Jednocześnie jednak opowieść o Irenie Sendlerowej wywołuje ciepło w sercu, kieruje myśli czytelnika nie ku złu, lecz ku dobru – którego była ona tak zagorzałą orędowniczką. Dopóki będę żyła, dopóki mi sił starczy, zawsze będę mówiła, że najważniejsze na świecie i w życiu jest Dobro. W tych jej słowach mieści się główne przesłanie płynące z poświęconej jej książki.

Chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na formę tej publikacji – dość urozmaiconą. Składają się bowiem na nią rozmowy przeprowadzone przez autorkę książki z Ireną Sendlerową, spisane przez bohaterkę książki wspomnienia oraz jej notatki i listy, rozmowa z jej córką –Janiną Zgrzembską, wypowiedzi innych osób, w tym też tych, których ona ocaliła przed śmiercią, a także komentarze samej autorki. Całość jest bardzo dobrze i rzetelnie udokumentowana, o czym świadczy obszerna bibliografia oraz wykaz źródeł, z jakich pochodzą wzbogacające publikację fotografie, ilustracje i przedruki artykułów z prasy. Podkreślić należy, iż Anna Mieszkowska w obecnym wydaniu książki wykorzystała nieznane do tej pory dokumenty, dzięki czemu publikacja ta stanowi cenne i chyba najpełniejsze, jak dotąd, źródło wiedzy na temat życia i działalności Ireny Sendlerowej.

Ważnym według mnie atutem tej biografii jest fakt, iż jej autorka nie przysłania sobą postaci swojej bohaterki, nie dominuje nad nią, przeciwnie – to głównie ją dopuszcza do głosu, dzięki czemu podczas lektury można odnieść wrażenie, że słucha się – z zapartym tchem – historii opowiadanych przez samą matkę dzieci Holocaustu.

Prawdziwa historia Ireny Sendlerowej to ciekawie napisana, starannie wydana, wspaniała, poruszająca do głębi serca i przepiękna w swej wymowie książka, która opowiada o bezgranicznej miłości człowieka do człowieka. To ważne i cenne  – biorąc pod uwagę upływający czas – świadectwo prawdziwego heroizmu, poświęcenia, odwagi. Zawarta tu historia wzrusza, zapada w pamięć i niesie ze sobą to, co powinno być ważne dla każdego człowieka: nadzieję, że dobrem można zwyciężyć zło  – czego swoim pięknym życiem dowiodła siostra „Jolanta”.

Natan Gross, polsko-izraelski pisarz, poeta, tłumacz i reżyser filmowy, a także członek Komisji Sprawiedliwych Instytutu Yad Vashem przyznającej tytuły Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, tak pisał: Irena Sendlerowa to wspaniała kobieta, o której mówiono, że jest najjaśniejszą gwiazdą na czarnym niebie okupacji w Polsce. Książka Anny Mieszkowskiej jest dobitnym potwierdzeniem tej opinii. Dlatego szczerze, z całego serca, polecam ją wszystkim bez wyjątku. Tę prawdziwą historię koniecznie trzeba poznać.

Autorka: Anna Mieszkowska
Tytuł: Prawdziwa historia Ireny Sendlerowej
Data wydania: 24 września 2014
Wymiary: 172×243 mm
Liczba stron: 321
Oprawa: twarda
Wydawnictwo: Marginesy
ISBN: 978-83-64700-12-5
Gatunek: biografia