Jego pierwszy zbiór opowiadań i fragmentów prozy został wydany w 1913 roku pt. Betrachtung. Wtedy też powstał Palacz, pierwszy rozdział niedokończonej powieści pt. Ameryka.

Za życia pisarza, oprócz środowiska praskich elit niemieckojęzycznych, jego twórczość została właściwie niezauważona. Kilka jego zbiorów opowiadań ukazało się w wydawnictwie Wolff-Verlag z Lipska, w nakładach nie przekraczających 1000 egzemplarzy, do których druku doszło głównie dzięki przyjaźni Maxa Broda z właścicielem wydawnictwa, Kurtem Wolffem. Mimo pochlebnych recenzji tych zbiorów, przez m.in. Roberta Musila, sprzedawały się one bardzo słabo.

Do popularyzacji dzieł Kafki w znacznej mierze przyczynił się najbliższy przyjaciel Max Brod, który zdołał wylansować twórczość Kafki w latach 40’ i 50’ XX wieku na fali powojennej popularności egzystencjalizmu. Pośmiertnie wydał on trzy niedokończone powieści (Ameryka, Proces i Zamek) oraz liczne opowiadania i miniatury, pomimo że Kafka kazał mu spalić wszystkie teksty po swojej śmierci. Max Brod wydał także Dzienniki Kafki, które ten pisał systematycznie od 1910 roku, oraz listy do siebie, Felicji Bauer i kilku innych osób.

Dzieła Kafki odzwierciedlają niestabilny stan duchowy wielu ludzi na początku XX wieku. Utworów Kafki nie należy interpretować jako krytyki nadmiernie rozbudowanej i niezrozumiałej w swoich decyzjach machiny biurokratycznej, która straciła rację bytu, słuszniej jest potraktować je jako szeroko pojęte i wieloaspektowe przesłania o wymiarze egzystencjalnym.

Trudno przyporządkować dzieła Kafki do któregoś z prądów literackich, chociaż część badaczy jest skłonna zaliczyć twórczość Kafki do nurtu ekspresjonistycznego, co jednak nie wszystkim badaczom literatury wydaje się trafne. Wielu badaczy i teoretyków Kafki, uważa go za prekursora literatury nurtu egzystencjalizmu. Kafka wprowadził do literatury, w miejsce tradycyjnej opisowości, liczne niedomówienia, korzystał z niejasnych, parabolicznych obrazów. Jego styl charakteryzowała maksymalna prostota, pozbawiona wszelkich ozdobników. Nawet najbardziej skrajne, nieprawdopodobne sytuacje, takie jak opis działania maszyny tortur w opowiadaniu Kolonia karna, czy też opis wykonania egzekucji w powieści Proces są opisane w chłodny, precyzyjny i beznamiętny sposób.

Kafka przedstawia w swoich dziełach najczęściej człowieka wyobcowanego, którego związki z innymi ludźmi uległy znacznemu zniszczeniu. Bohater kafkowski walczy samotnie z niezrozumiałymi strukturami rządzącymi światem. Mimo buntu i starań nie jest w stanie zmienić swego położenia, a walka kończy się klęską. Uwikłania bohatera w grozę istnienia mają na tyle niejasną strukturę, że możliwa jest bardzo różna interpretacja symboliki i sekwencji wydarzeń jakim ten bohater jest poddany. Samotność jest innym z wielkich tematów kafkowskich – bohater walczy i przegrywa zawsze sam. Strach, koszmary, rozdwojenia jaźni i kompleksy to główne z niszczycielskich i symbolicznych elementów. Oddają one dobrze atmosferę dzieł, w których wyobcowani i samotni bohaterowie bezustannie poszukują – jak można sądzić – bezpieczeństwa i pewności, czego nigdy nie będzie im dane doświadczyć.

Ważną część jego twórczości stanowią opublikowane wbrew jego woli, jego Dzienniki, oraz korespondencja z Maxem Brodem, Felicją Bauer i kilkoma innymi osobami.

Praga, w której Kafka urodził się 3 lipca 1883 roku, należała wówczas do monarchii austro-węgierskiej. Przyszły pisarz był synem Hermanna i Julii Kafki (z domu Löwy). Pochodzący z prowincji ojciec prowadził sklep galanteryjny. Matka wywodziła się z bogatej rodziny osiadłej w Podiebradach. Oprócz dwóch braci, Georga i Heinricha, którzy zmarli niedługo po narodzinach, Franz Kafka miał jeszcze trzy siostry: Gabrielę znaną jako „Elli”, Walerię – „Valli” i Ottilię – „Ottla”. Gabriela i Waleria wraz z rodzinami zostały wywiezione w 1941 roku do łódzkiego getta, skąd zostały rok później wywiezione do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof am Nehr) i tam zginęły. Pisarz jednak nigdy się o tym nie dowiedział – zmarł na długo przed okrucieństwami II wojny światowej.

Jego językiem ojczystym był niemiecki, którym w Pradze posługiwało się w tamtym okresie około 10% ludności. Kafkowie byli Żydami, jednakże Franz Kafka, jak i zresztą pozostali członkowie rodziny, mówił i pisał prawie wyłącznie po niemiecku. Znał również bardzo dobrze język czeski, a języka hebrajskiego zaczął się uczyć dopiero pod koniec życia.

W okresie od 1889 do 1893 roku Kafka uczęszczał do niemieckiej szkoły ludowej na Targu Mięsnym w Pradze. Dalej kształcił się w humanistycznym Altstädter Gymnasium (Gimnazjum Staromiejskim), gdzie językiem wykładowym był język niemiecki. Już w wieku młodzieńczym Kafka zajmował się literaturą (jego wczesne dzieła uznaje się za zaginione, prawdopodobnie sam je zniszczył) oraz ideami socjalizmu i darwinizmu. Pozostawał pod wpływem literackiego pisma Der Kunstwart. Jego przyjaciółmi z tamtego okresu byli między innymi: pochodzący z Warszawy żydowski aktor teatralny Rudolf Illowy, Hugo Bergmann (późniejszy rektor Uniwersytetu Jerozolimskiego), Ewald Felix Pribram i Oskar Pollak. Wakacje spędzał chętnie u swojego wuja Zygfryda będącego lekarzem wiejskim w Třešti.

W sierpniu 1901 roku podjął studia na Niemieckim Uniwersytecie w Pradze. Po dwutygodniowej przygodzie z chemią Kafka postanowił studiować prawo. Pomimo to potrafił wygospodarować czas, by przez semestr uczęszczać na wykłady z historii kultury i germanistyki. W międzyczasie odbył kilka podróży i chwilowo zastanawiał się nad studiami germanistycznymi w Monachium. Porzucił jednak ten zamysł, kontynuując studia prawnicze w Pradze. W roku 1906 został wypromowany na doktora nauk prawnych, po czym odbył staż w sądzie ziemskim i karnym.

W 1902 roku poznał swojego najlepszego przyjaciela, dobrze wówczas znanego w praskim środowisku literackim pisarza, Maxa Broda. Wokół Maxa Broda istniała grupa kilku zaprzyjaźnionych pisarzy, których wspólnym mianownikiem było żydowskie i jednocześnie praskie pochodzenie. Oprócz Kafki, do kręgu tego należeli też Felix Weltsch i Oskar Baum.

Od 1908 do 1922 roku Kafka pracował w Zakładzie Ubezpieczeń Robotników od Wypadków Królestwa Czeskiego w Pradze, instytucji będącej kombinacją zakładu ubezpieczeń społecznych i inspekcji pracy. W ramach swoich obowiązków służbowych Kafka podróżował często po całych Czechach, nadzorując warunki pracy w dziesiątkach zakładów przemysłowych. Wbrew temu, co sam pisał w swoich dziennikach, analiza opisów jego dokonań zawodowych robiona przez przełożonych wskazuje na to, że był on cenionym i sumiennym pracownikiem. Wskazuje też na to jego częste awansowanie. W momencie gdy musiał zrezygnować z pracy, piastował dobrze opłacane stanowisko nadinspektora. Oprócz tego, szwagier i ojciec Kafki wciągnęli go do współzarządzania fabryką azbestu pod Pragą, której sukces miał, w zamyśle ojca Kafki, stanowić przepustkę do elitarnego kręgu czeskich rodzin fabrykanckich. Inwestycja ta jednak skończyła się ostatecznie bankructwem.

Franz Kafka, według ówczesnych standardów, był osobą dość zamożną. Jego zarobki wystarczały mu na prowadzenie w miarę dostatniego życia, typowego dla przedstawiciela praskiej, wyższej-średniej klasy. Stać go było na liczne podróże po Europie. Kilkanaście razy był w Berlinie i Wiedniu, kilka razy w Paryżu, raz we Włoszech. Wbrew rozpowszechnionym stereotypom, był dość znany w środowisku praskich, niemieckojęzycznych (głównie pochodzenia żydowskiego), elit intelektualnych. Był stałym członkiem kilku praskich salonów literackich, gdzie czytywał swoje opowiadania i uczestniczył w dyskusjach. Publikował w Prager Tagblatt i później w Berliner Tageblatt recenzje sztuk teatralnych i dzieł literackich. W 1909 zostały wydane jego pierwsze szkice prozy w monachijskim czasopiśmie literackim Hyperion.

Do 35 roku życia mieszkał z rodzicami. Czuł się zdominowany przez ojca. Od dzieciństwa był raczej słabego zdrowia i niemal co roku przebywał kilka tygodni w różnych sanatoriach. Do końca życia pozostał kawalerem. Swatano go z Felicją Bauer, sekretarką z Berlina, z którą prowadził ożywioną korespondencję przez ponad 5 lat. Po okresie półrocznych zaręczyn, z nie do końca jasnych przyczyn, do ślubu z Felicją jednak nie doszło. Kafka po zerwaniu z Felicją zniszczył jej listy do siebie, natomiast jego listy do Felicji przetrwały i zostały wydane w latach 50’ XX wieku przez Maxa Broda. Wspomnienia przyjaciółki Felicji, Grete Bloch, sugerowały, że przyczyną rozstania z Felicją był romans z Grete, którego konsekwencją miało być dziecko Kafki, które zmarło w wieku 10 lat.

Niebagatelną rolę odegrała w życiu Kafki jego przyjaciółka Milena Jesenská, tłumaczka jego dzieł na język czeski, która stała się jego najbliższą powierniczką. Jednak najbliżej była związana z Franzem Kafką pochodząca z Pabianic Żydówka, Dora Diamant, jego ostatnia partnerka życiowa, dla której zdecydował się przerwać toksyczny związek z rodzicami i dla której wyprowadził się z domu. Zamieszkał z Dorą w Berlinie.

Dora, za sprawą związku z Kafką, również otrzymała swoje miejsce w historii kultury – w Stanach Zjednoczonych wydano napisaną przez Kathi Diamant biografię Dory pt. Kafka’s Last Love. Jeden z rozdziałów książki Bagaże Franza K. Podróż, której nigdy nie było Remigiusza Grzeli poświęcony jest właśnie losowi Dory Diamant. Grzela napisał też sztukę teatralną poświęconą Dorze – Naznaczeni (zamieszczoną w Bagażach Franza K.).

Co ciekawe, Franz Kafka był wegetarianinem, został nim w dużym stopniu pod wpływem teorii antropozoficznych Rudolfa Steinera, którego poznał osobiście po jego odczycie w Pradze. Pisarz całe życie miał problemy ze zdrowiem. Ostatecznie w 1922 roku, ze względu na postępującą gruźlicę, musiał zrezygnować z pracy. W 1923 roku przeniósł się do Berlina, by móc zamieszkać z Dorą, oraz poświęcić się wyłącznie pisaniu. Rok później, 3 czerwca 1924 roku, przegrał jednak walkę z chorobą i zmarł w sanatorium w Kierling koło Wiednia w wieku 40 lat.

Dzieła:

Opowiadania i fragmenty (wybór):

1913 – Wyrok (Das Urteil)
1914 – Kolonia karna (In der Strafkolonie)
1914 – Przed prawem (Vor dem Gesetz)
1915 – Przemiana (Die Verwandlung)
1917 – Sprawozdanie dla Akademii (Ein Bericht für eine Akademie)
1922 – Dociekania psa (Forschungen eines Hundes)
1922 – Głodomór (Ein Hungerkünstler)
1923 – Schron (Der Bau)

Powieści:

1925 – Proces (Der Prozess); pośmiertnie wydana i niedokończona powieść, jej okres powstania to lata 1914-1915
1926 – Zamek (Das Schloß); pośmiertnie wydana i niedokończona powieść; prace nad nią rozpoczęły się w 1922 roku
1927 – Ameryka (Der Verschollene); pośmiertnie wydana i niedokończona powieść; prace nad nią rozpoczęły się w 1912 roku

Listy i dzienniki:

Dzienniki 1910-1923, tłum. Jan Werter, przedmowa: Zbigniew Bieńkowski, Kraków 1961; 1969/2, 1993/3.
Listy do Felicji i inne z lat 1912 – 1916, tłum. I. Krońska, Warszawa 1976. Książka zawiera również esej Eliasa Canettiego Inny Proces.
Listy do Mileny, tłum. Feliks Konopna, przedmowa: Zbigniew Bieńkowski, Kraków 1959; 1969/2, 1993/3.
List do ojca, tłum. J. Sukiennicki, Warszawa 1979.

Źródło: Wikipedia.org