Aleksander Dumas (ojciec), pisarz francuski, zasłynął między innymi niezapomnianymi opowieściami o trzech (a właściwie czterech) muszkieterach, które na stałe weszły do kanonu literatury i rozgościły się w kulturze popularnej, wielokrotnie ekranizowane i inspirujące kolejnych twórców. Pisał przede wszystkim powieści przygodowe związane z historią Francji, a jego barwne historie pełne były romansów, pojedynków na broń białą, spisków i podstępów.
Wartka akcja, plastyczny język, pełnokrwiści bohaterowie od razu budzący sympatię, wciągająca przygoda i możliwość przyjrzenia się życiu wyższych sfer, a także ujawniające się na kartach jego książek poczucie humoru autora sprawiają, że jego książki popularne są nawet dziś, choć w różnym stopniu przetrwały próbę czasu.
Trzej muszkieterowie to jedna z najsłynniejszych powieści Aleksandra Dumasa oraz powieści płaszcza i szpady w ogóle. Została wielokrotnie zekranizowana i przetłumaczona na wiele języków. Utwór został pierwszy raz wydany w formie powieści w odcinkach w dzienniku Le Siècle w miesiącach marzec – lipiec 1844, a następnie w formie książkowej w tym samym roku przez wydawnictwo Baudry.
W powieści Dumas dosyć wiernie oddaje stosunki panujące na dworze królewskim: rywalizację między Ludwikiem XIII i kardynałem Richelieu o wpływy i władzę, nienawiść kardynała do królowej, wrogość między konkurencyjnymi formacjami muszkieterów kardynalskich i królewskich. Wizerunki króla i kardynała są jednak uproszczone – czytelnicy nie dowiadują się o dyplomatycznej skuteczności Richelieu i jego sukcesach politycznych, człowiek ten ukazany jest przede wszystkim jako bezwzględny intrygant pozbawiony wszelkich moralnych hamulców. Dumas nadmiernie podkreślił też słabość króla oraz jego skomplikowane stosunki z małżonką. Stosunkowo najbliższa rzeczywistości jest Anna Austriaczka, choć i ona podlega idealizacji (podkreślana jest jej wielka uroda, duma i honor). Autentyczni są przyjaciółka królowej de Chevreuse, kapitan de Treville (Jean du Peyrer hrabia de Treville) oraz John Felton.
Pomysł powieści narodził się w głowie Dumasa po lekturze pamiętników gaskońskiego muszkietera Charlesa de Batza, późniejszego pierwowzoru d’Artagnana. Dumas wykorzystał z nich wiele autentycznych epizodów oraz szczegółów codziennego życia królewskich żołnierzy, chociaż przeniósł całą akcję w czasie w bardziej dramatyczny okres w historii Francji. Dumas korzystał również z innych pamiętników z epoki oraz z rad swojego stałego współpracownika, historyka Augusta Maqueta.
Postacie czterech muszkieterów są luźno oparte na następujących osobach:
D’Artagnan – Charles de Batz de Castelmore d’Artagnan. Muszkieter królewski, działający jednak w czasach późniejszych niż bohater literacki (miał 15 lat w czasie oblężenia La Rochelle).
Atos – Armand de Sillègue d’Athos d’Autevielle
Portos – Isaac de Portau
Aramis – Henri d’Aramitz
Całkowitym wytworem wyobraźni autora są natomiast Milady de Winter oraz Rochefort, czołowi agenci kardynała i zarazem antagoniści czwórki muszkieterów.
Trzej muszkieterowie odnieśli natychmiastowy sukces, który zaowocował powstaniem teatralnej adaptacji oraz trzech tłumaczeń na język angielski już w 1846 roku. Powstały również liczne utwory pisarzy mniejszej rangi, którzy otwarcie nawiązując do Trzech muszkieterów (głównie poprzez kontynuacje) mieli nadzieję zyskanie sławy.
Dumas w istotny sposób przyczynił się do popularyzacji specyficznego typu powieści historycznej, ukazującego losy fikcyjnego bohatera na tle wiernie przedstawionych wydarzeń historycznych. Stworzył również nowy wariant bohatera pozytywnego – odważnego, szlachetnego, lecz stale wikłającego się w kłopoty przez zły zbieg okoliczności lub też z powodu zbytniej brawury. Do legendy przeszła dewiza muszkieterów – jeden za wszystkich, wszyscy za jednego. Dzieło było kilkadziesiąt razy przenoszone na ekran.
Za najwybitniejsze dzieło w ogromnym dorobku pisarza uważana jest jednak inna powieść, niezwykła historia spisków, upadku, przygody, miłości i zemsty – Hrabia Monte Christo z 1844 roku. Akcja toczy się pomiędzy 24 lutego 1815 a 5 października 1838, z przerwą na okres wrzesień 1829 – wiosna 1838. Miejscem akcji są wyspa Monte Christo (Montecristo), Marsylia, Paryż, Rzym oraz inne miejscowości we Francji i Włoszech. Dumas napisał utwór we współpracy z historykiem Auguste Maquetem jako powieść w odcinkach, publikowaną w dwóch seriach w dzienniku Journal des débats.
Powieść była największym czytelniczym i finansowym sukcesem Dumasa od początku prowadzenia przez niego działalności literackiej. Już w trakcie druku utworu w odcinkach zyskał on ogromną popularność. M. Wandzioch upatruje źródła ogromnego sukcesu czytelniczego i edytorskiego powieści w konstrukcji bohatera tytułowego.
Za pieniądze zarobione dzięki powieści Dumas wybudował rezydencję, którą nazwał zamkiem Monte Christo i urządził na wzór rezydencji tytułowego bohatera swojego utworu. W zamku d’If, zamienionym na muzeum, powstały pomieszczenia urządzone na wzór cel literackich Edmunda i księdza Farii.
Aleksander Dumas (Alexandre Dumas) urodził się 24 lipca 1802 roku w posiadłości Dumas Davy de la Pailleterie w Villers-Cotterêts, Aisne, około 80 km na północny wschód od Paryża. Miał dość skomplikowane pochodzenie. Był wnukiem markiza Antoniego Aleksandra Davy de la Pailleterie. Dziadek Aleksandra, dawny pułkownik i generalny komisarz artylerii, kupił w 1760 roku plantację na San Domingo (obecnie Dominikana) i osiadł na wyspie. W dniu 27 marca 1762 roku czarna niewolnica, Marie-Céssette Dumas, urodziła mu syna, Tomasza Aleksandra. Zmarła w 1772 roku. W 1780 roku markiz de la Pailleterier wrócił z synem do Francji, zaś w roku 1786 Tomasz Aleksander zaciągnął się do armii. Posługiwał się nazwiskiem matki – Dumas. W służbie w dragonach został brygadierem (1792); w październiku tegoż roku został mianowany podpułkownikiem kawalerii w Wolnym Legionie Amerykanów kawalera de Saint-Georges’a. W listopadzie 1792 roku Dumas ożenił się z Marie-Louise Elizabeth Labouret, która urodziła córkę Aimée i syna Aleksandra. Podczas wojen w obronie rewolucji ojciec przyszłego pisarza okazał się doskonałym dowódcą, dzięki czemu w wieku 31 lat został mianowany generałem.
Ojcem chrzestnym Aleksandra został towarzysz broni generała Dumasa, generał Brune. Rodzina zamieszkała we wsi Haramont pod Villers-Cotterêts. W 1806 generał Dumas zmarł, popadłszy wcześniej w niełaskę u Napoleona. Czteroletnim Aleksandrem opiekowała się matka, a o utrzymanie wdowy troszczyli się Labouretowie. Młody Dumas uczył się, choć niezbyt pilnie, u księdza Gregoire’a w Villers-Cotterêts. W 1823 Dumas został kancelistą u notariusza w Villers-Cotterêts. W tym czasie spotkał kilka osób, które miały wpływ na wybór jego sposobu życia: Adolfa de Leuvena, Karolinę Collard, Amadeusza de la Ponce. Dumas założył amatorski teatr, na którego potrzeby wspólnie z de Leuvenem napisali kilka sztuk. Dwudziestoletni Aleksander postanowił przenieść się do Paryża i dzięki protekcji generała Foy znalazł pracę w sekretariacie księcia Orleańskiego (przyszłego króla Ludwika Filipa I) w Palais-Royal.
Dumas, poza swoim głównym zajęciem, pisywał artykuły do prasy. Jednak przede wszystkim fascynował go teatr. Napisał kilka sztuk teatralnych; w 1829 pierwsza z nich została wystawiona i dobrze przyjęta. W następnym roku inna jego sztuka odniosła sukces, co pozwoliło mu na traktowanie pisania jako głównego źródła dochodu.
W 1830 we Francji wybuchła kolejna rewolucja. Do połowy lat trzydziestych XIX stulecia we Francji było niespokojnie, jednak w końcu kraj zaczął się rozwijać. Dla Dumasa najcenniejszym osiągnięciem rewolucji było położenie kresu cenzurze.
Dumas zaczął pisać dla prasy powieści w odcinkach; pierwszą była powieść pt. Kapitan Paul, która była przeróbką wcześniejszej sztuki teatralnej.
W 1840 poślubił Idę Ferrier. Małżeństwo nie przeszkodziło mu w spłodzeniu trojga nieślubnych dzieci z kochankami. Jednym z nich był jego imiennik, Aleksander Dumas syn, który miał w przyszłości również zostać pisarzem.
Dzięki swoim książkom Dumas sporo zarabiał, co nie uchroniło go od kilkakrotnego bankructwa. Udział w tym miały jego liczne kochanki. Victor Hugo powiedział o Dumasie, że dziesięć razy robił fortunę, by ją natychmiast przefrymarczyć. Po abdykacji króla i przejęciu władzy przez Napoleona III Dumas w 1851 przeniósł się do Brukseli.
Następnie pojechał do Rosji, gdzie spędził dwa lata. W marcu 1861 proklamowano królestwo Włoch. Przez trzy lata Dumas zaangażowany był w walkę o zjednoczenie Italii, po czym w 1864 wrócił do Paryża. Przed śmiercią zajmował się czytaniem własnych prac; jak twierdził – wcześniej nie miał na to czasu.
Zmarł 5 grudnia 1870 roku. Został pochowany tam, gdzie się urodził – w Villers-Cotterêts. W 2002 roku, na wniosek prezydenta Francji, jego ciało przeniesiono do Panteonu w Paryżu.
Dom Aleksandra Dumasa, Château Monte Cristo, został odrestaurowany i otwarty dla zwiedzających.
Wybrane książki:
Trzej muszkieterowie (1844, Les trois mousquetaires, wyd. polskie 1846)
Dwadzieścia lat później (1845, Vingt ans après, 1846)
Wicehrabia de Bragelonne (1848-1850, Le vicomte de Bragelonne, wyd. polskie 1849)
Wilczyce (1858, Les louves de Machecoul)
Hrabia Monte Christo (1844, Le comte de Monte Christo, wyd. polskie 1846)
Córka regenta (1845)
Biesiada widm
Królowa Margot (1845, La Reine Margot)
Pamiętniki lekarza – cykl powieściowy zawierający następujące części:
– Józef Balsamo (1846–1848)
– Naszyjnik królowej
– Anioł Pitou
– Hrabina de Charny
– Kawaler de Maison-Rouge
Czarny tulipan (1850)
Królewski poseł
Dwie Diany
Opowieści o duchach
Dziadek do orzechów – przeróbka utworu E. T. A. Hoffmanna
Źródło: Wikipedia.org