Sławomir Mrożek – dramatopisarz, prozaik, satyryk; postać bardzo ważna dla polskiej kultury, wręcz człowiek – instytucja, dobrze znany także poza granicami kraju. Autor satyrycznych opowiadań i utworów dramatycznych o tematyce filozoficznej, politycznej, obyczajowej i psychologicznej jest bardzo wszechstronnym twórcą. Jako dramaturg zaliczany do nurtu teatru absurdu.

Jego teksty są jak lustro, w którym przeglądać się może społeczeństwo – jednak bez zachwytu. Mrożek bezwzględnie obnaża ludzkie wady, kpi ze stereotypów, absurdów czy martyrologii. Jest wrogiem banału. Pisząc, porusza zarówno problematykę silnie związaną z historią Polski oraz tradycjami kulturowymi (np. romantyzmu), jak i tematy uniwersalne, takie jak wolność czy zagrożenia ze strony współczesnej cywilizacji.

Debiutował jako rysownik w 1950 roku, a od 1953 już systematycznie publikował cykle satyrycznych grafik. Szybko zdobył popularność – za sprawą rysunków, ale też dzięki  pełnym komizmu opowiadaniom i znakomitym, błyskotliwym utworom scenicznym. Trafność jego obserwacji potwierdza się we frazie jak z Mrożka, której używamy, w obliczu szczególnie kuriozalnych czy bezsensownych wydarzeń.

Mrożek jest prawdopodobnie najczęściej grywanym w kraju i za granicą polskim dramaturgiem współczesnym, a w każdym razie należy do ścisłej czołówki. Był także przez wiele lat jednym z najbardziej poczytnych polskich prozaików – obok Stanisława Lema. Twórczość Mrożka doczekała się przekładów i interpretacji w kilkunastu językach.

On sam mówił o sobie:

Wprawdzie śmiałem się na rozmaite sposoby, i głośno i cicho, i biologicznie i intelektualnie, niemniej jednak mój śmiech nie dochodził do samego środka. Należę do pokolenia, którego śmiech zawsze bywa zaprawiony ironią, goryczą, czy rozpaczą. – Zwyczajny śmiech, śmiech dla śmiechu, pogodny i bez problemów, pocieszna gra słów – to wydaje się nam jakby nieco staroświeckie i budzi zazdrość. (Sławomir Mrożek, Culture.pl)

mrozek2Urodził się 29 czerwca 1930 roku w Borzęcinie, był absolwentem krakowskiego liceum im. Nowodworskiego. Debiutował  w 1950 roku jako rysownik, zaś już od 1953 publikował cykle rysunków w Przekroju. Wydane w tym samym roku zbiory opowiadań: Opowiadania z Trzmielowej Góry oraz Półpancerze były w zasadzie jego literackim debiutem. Jego pierwszą sztuką teatralną był dramat Policja, wydany w roku 1958. Z kolei dramat o tytule Tango napisany w 1964 roku przyniósł Mrożkowi sławę nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Opowiada on o walce pokoleń we współczesnym społeczeństwie, o konformizmie, entropii, formalizmie. Szuka także odpowiedzi na pytanie o znaczenie i miejsce intelektualisty we współczesnym świecie. Utwór przetłumaczono na języki: włoski, angielski, węgierski, japoński, francuski, norweski, fiński, szwedzki, portugalski, rumuński, grecki, słoweński, czeski, słowacki, duński, estoński, rosyjski, niemiecki i hiszpański.

W 1963 roku wyemigrował. W następnych latach mieszkał we Francji (w Paryżu), a później w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Włoszech i Meksyku. W roku 1968 na łamach prasy francuskiej opublikował list protestujący przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a w grudniu 1981 zaprotestował przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.

W roku 1996 powrócił do Polski. W 2002 przeżył udar mózgu, którego wynikiem była afazja. Skutkiem tego utracił możliwość posługiwania się językiem zarówno w mowie, jak i w piśmie. Dzięki terapii, która trwała około trzy lata, odzyskał zdolność pisania i mówienia. Efektem walki z chorobą jest jego autobiografia. W grudniu 2004 za książkę Varia. Jak zostałem filmowcem uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca.

Postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 11 listopada 1997 roku, w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

aIlustration by Daniel Mrz 1957Wiosną 2008 roku Sławomir Mrożek ponownie zdecydował się opuścić kraj „na zawsze” i tym razem osiadł w Nicei na południu Francji. Pytany dlaczego, odpowiada, że czas odpocząć, a tam klimat bardziej temu sprzyjający. Jak zaznaczył, wyjeżdża raczej na stałe, ale przecież odkąd Polska jest we Wspólnocie Europejskiej, można jeździć tam i z powrotem.

We wrześniu 2010 roku w Warszawie odbył się Festiwal „Mrożek na XXI wiek” inaugurujący obchody 80 rocznicy urodzin pisarza. Sławomir Mrożek odebrał z rąk ministra kultury Bogdana Zdrojewskiego Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

Za korespondencję ze Stanisławem Lemem, w postaci wydanych przez Wydawnictwo Literackie Listów Mrożek otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego za rok 2010. 23 marca 2012 Sławomir Mrożek został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a 27 marca 2012 roku odznaczony został Orderem Ecce Homo. Przy okazji pobytu w Katowicach spotkał się także z czytelnikami.

Nicea okazała się jednak faktycznie być jego ostatnią przystanią. Pisarz zmarł nad ranem 15 sierpnia 2013 w szpitalu w Nicei. Jego prochy spoczęły jednak w Polsce – w Panteonie Narodowym w Krakowie.

Pisał o nim Tadeusz Nyczek:

Wielokrotnie podkreślano niesłychaną, niemal niepojętą i trudną do ogarnięcia skalę jego twórczych możliwości. Bo to i rysunki, którym pozostał wierny chyba najdłużej; i groteskowo-filozofująca proza, jeden z całkiem osobnych szczytów powojennej literatury, nie tylko opowiadania, ale i dwie niewielkie zabawne powieści; i dramaty, najsłynniejsza część dorobku; i scenariusze filmowe, z których dwa zrealizował sam jako reżyser; i publicystyka eseistyczno-felietonowa najwyższej znów próby, i nawet różne błahostki, zabawki literackie, jak głośne w stanie wojennym 'Donosy’, wydane potem w Londynie w 1983. Natomiast rok 2004 to odkrycie Mrożka epistolografa. Listy do Jana Błońskiego i kilka lat później opublikowana korespondencja z Wojciechem Skalmowskim to 'literatura pocztowa’ o nieprzepłaconej wartości intelektualnej i pisarskiej. (…) Wszystko razem składa się na niezwykły doprawdy portret autorski. Nawet nie idzie o to, że Mrożek potrafi z równą biegłością napisać znakomity analityczny esej o 'Popiele i diamencie’, co komedię filozoficzną o trzech głodomorach na tratwie. Chodzi o pewien wewnętrzny akt odwagi, pański gest wolnego twórcy: proszę, stać mnie i na to – podpisywać własnym nazwiskiem rzeczy zarówno najpoważniejsze, co najbłahsze. (Tadeusz Nyczek, Tango z Mrożkiem, w antologii tekstów Mrożka Tango z samym sobą, 2009)

Zapraszamy do galerii rysunków Mrożka:

z2750692X

z2750693X

z2750694X

z2750695X

z2750696X

z2750697X

z2750698X

z2750699X

z2750738X

z2750739X

z2750740X

z2750741X

z2750742X

z2750744X

z2750745X

rzegnaj

z2750748X

z2750750X

z2750749X

z2750751X

z2750753X

z2760076X

z2760079X

Twórczość literacka:

Zbiory opowiadań:

Opowiadania z Trzmielowej Góry, 1953
Półpancerze praktyczne, 1953
Słoń, 1957
Wesele w Atomicach, 1959
Deszcz, 1962
Dwa listy i inne opowiadania, 1970
Opowiadania, 1981
Donosy, 1983
Śpiąca Królewna
Woda
Ostatni husarz
Zeszyt

Dramaty:

Policja, 1958
Męczeństwo Piotra Oheya, 1959
Indyk, 1960
Na pełnym morzu, 1961
Karol, 1961
Strip-tease, 1961
Zabawa, 1962
Kynolog w rozterce, 1962
Czarowna noc, 1963
Śmierć porucznika, 1963
Tango, 1964
Der Hirsch, 1965
Racket Baby, 1965
Poczwórka, 1967
Dom na granicy, 1967
Testarium, 1967
Profesor, 1968
Drugie danie, 1968
Szczęśliwe wydarzenie, 1971
Rzeźnia, 1973
Emigranci, 1974
Garbus, 1975
Serenada, 1977
Lis filozof, 1977
Polowanie na lisa, 1977
Krawiec, 1977
Lis aspirant, 1978
Pieszo, 1980
Vatzlav, 1982
Ambasador, 1982
Letni dzień, 1983
Alfa, 1984
Kontrakt, 1986
Portret, 1987
Wdowy, 1992
Miłość na Krymie, 1993
Wielebni, 2000
Piękny widok, 2000

Powieści:

Maleńkie lato, 1956
Ucieczka na południe, 1961

Zbiory felietonów:

Małe listy, 1981
Dziennik powrotu, 2000
Małe listy, 2000

Scenariusze filmowe:

Wyspa róż, 1975
Amor, 1978
Powrót, 1994

Źródła: Culture.pl, Wikipedia.org