Kalina Jędrusik (Kalina Jędrusik-Dygat) to jedna z najbardziej znanych polskich aktorek teatralnych i filmowych, utalentowana piosenkarka i artystka kabaretowa, w latach 60’ i 70’ XX wieku uznawana za symbol seksu, a jednocześnie odtwórczyni znakomitych ról lirycznych i dramatycznych.

Jędrusik urodziła się 5 lutego 1930 roku w Gnaszynie, który jest obecnie dzielnicą Częstochowy. Była córką Henryka Jędrusika, senatora RP w latach 1938–1939, żoną pisarza Stanisława Dygata (od 1954 roku), a także matką chrzestną piosenkarki Magdy Umer. Jej przyrodnim bratem jest urodzony w 1958 roku Maciej Jędrusik.

W Częstochowie ukończyła w 1949 roku liceum im. Jl. Słowackiego, następnie krakowską PWST (wówczas Państwowa Wyższa Szkoła Aktorska) w 1953 roku (studiowała razem ze Zbyszkiem Cybulskim, Bogumiłem Kobielą i Leszkiem Herdegenem) i w tym samym roku w grudniu debiutowała na scenie gdańskiego Teatru Wybrzeże u Lidii Zamkow rolą Katii w Barbarzyńcach. W Gdańsku zagrała tylko w kilku sztukach, jednak dała się poznać jako aktorka obdarzona inteligencją sceniczną i umiejętnością wyczucia nastroju. W tym czasie poznała także swojego przyszłego męża – Stanisława Dygata, już wtedy uznanego literata. W 1955 roku wyjechała razem z nim do Warszawy. Od stycznia 1955 roku grała w teatrach warszawskich: w Teatrze Narodowym (1955–1957), Teatrze Współczesnym (1957–1963), Teatrze Komedia (1964–1967), Studenckim Teatrze Satyryków (1969–1972), Teatrze Rozmaitości (1972–1985) i Teatrze Polskim (1985–1991). Występowała w rolach dramatycznych i charakterystycznych.

Renata Wąsowska tak pisała o artystce:

W jednym z wywiadów Kalina Jędrusik, wówczas młoda, początkująca aktorka wyraziła swoje credo artystyczne: „Chcę możliwie prosto przekazywać swoje prawdy widowni. Przeżywać je powinna już ona sama”. Nikt wtedy nie przypuszczał nawet, że wkrótce prawdy Kaliny – odsłaniające w aktorstwie złożoność, uroki i tajemnice kobiecości – tak silnie wpłyną na świadomość obyczajową, że wstrząsną społeczeństwem i podzielą je na zwolenników i przeciwników. (Iluzjon 1994 nr 03-04)

Ogromną popularność przyniósł Kalinie Jędrusik udział w programach telewizyjnych Kabaretu Starszych Panów oraz kreacje filmowe, m.in. Joanny w Lekarstwie na miłość (1965) w reż. Jana Batorego. Znaczący był także już jej debiut w Teatrze TV, gdy zagrała Kleopatrę pod kierownictwem Gustawa Holoubka w sztuce Cezar i Kleopatra (1956).

Piotr Gacek pisał o Jędrusik:

W Teatrze TV zabłysła w 1958 roku rolami w sztukach Giraudoux – jako Ondyna w „Ondynie” i Agnieszka w „Apollu z Bellac” wyreżyserowanych przez Adama Hanuszkiewicza. Jasnowłosa dziewczyna z wyrazem naiwnego zdumienia w wielkich oczach, rozbawiona światem męskich fascynacji. (Przekrój 2000 nr 31).

Małgorzata Terlecka-Reksnis wspominała:

Znakomitą rolę aktorka zagrała w adaptacji „Śniadania u Tiffany’ego”, którą specjalnie dla niej zrobił Dygat, a sam Truman Capote pobłogosławił z Nowego Jorku. Sztuka nosiła tytuł „Sceny z życia Holly Golightly” (1972), a reżyserował ją Kazimierz Kutz. Kalina śpiewała piękną balladę Komedy „Ja nie chcę spać, ja nie chcę umierać”. Smutna Holly Golightly była ulubioną bohaterką Kaliny. (Twój Styl 2001 nr 09)

kalina-lekarstwo

Maciej Maniewski pisał:

Przełomowy był dla niej rok 1960. wtedy nagrała pierwsze utwory dla Radiowego Studia Piosenki i pojawiła się po raz pierwszy w telewizyjnym „Kabarecie Starszych Panów”. Do trzeciego kabaretowego wieczoru Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski poszukiwali śpiewającej aktorki, która wniosłaby do programu wątek lirycznej zadumy. Ich wybór niejednego zaskoczył, a przecież okazał się bezbłędny. Tworzyli na poły nierealny pejzaż, w którym Kalina mogła po prostu być – być sobą. (Kino 2003 nr 07/08)

W latach 60’ i 70’ uchodziła za symbol seksu. W 1966 roku w telewizji aktorka zagrała jedną ze swych najlepszych ról – damę w filmie Odwiedziny o zmierzchu Jana Rybkowskiego. W 1976 roku występowała w duetach z Violettą Villas, głównie w Stanach Zjednoczonych.

Początek lat sześćdziesiątych to wprawdzie bardzo pomyślne lata w karierze artystycznej aktorki, ale powoli zaczynają się pojawiać przeciwności.

Renata Wąsowska o tym okresie w życiu Jędrusik:

Błyskawicznie rosnąca popularność i niezwykłość osobowości aktorki potęgowała emocje publiczności. W tych samych jej kreacjach (przeważnie wrażliwych, zakochanych dziewczyn) jedni dostrzegali liryzm i subtelność, a drudzy wulgarność i nieprzyzwoitość. Mit Kaliny – kobiety pełnej seksu, wręcz gorszycielki – rósł wraz z jej życiem i dorobkiem artystycznym. Wkrótce w świadomości społecznej zaczął żyć własnym życiem jako efekt licznych plotek i zmyślonych opowieści, także dotyczących jej spraw osobistych. (Iluzjon 1994 nr 03/ 04)

Konrad Eberhardt:

Kalina Jędrusik rozsadza sceniczne normy, nie liczy się z etykietą, jest spontaniczna, żywiołowa, czasem nawet wręcz agresywna. Swoją kobiecość manifestuje otwarcie, nie licząc się z zastrzeżeniami bardziej konserwatywnej części widzów. Wydaje się nawet, że z odrobiną satysfakcji drażni ich, pojawiając się w sukniach z ogromnymi dekoltami, zachowując się z ostentacyjną swobodą. (Film 1984 nr 42)

{youtube}9TgfolwSfT0{/youtube}

Uznawana za symbol seksu i aktorkę kontrowersyjną, otoczoną aurą skandali głównie za sprawą nieprawdziwych plotek, nie pasowała do okresu „małej stabilizacji”, ani do żadnego z urzędowo zalecanych kobiecych typów. Mimo popularności, w drugiej połowie lat sześćdziesiątych zniknęła z telewizji; jak głosi legenda – w efekcie interwencji samego I Sekretarza, Władysława Gomółki. Widzowie mogli ją podziwiać jedynie w kolejnych odcinkach Kabaretu Starszych Panów, ponieważ jego autorzy, Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski zagrozili, że bez Kaliny Jędrusik nie będą robić kabaretu.

Pojawiała się w filmach kinowych. Jest uznawana za najciekawszą odtwórczynię kobiecych postaci w adaptacjach prozy Stanisława Dygata. Niestety, niezbyt często oferowano jej interesujące role filmowe. Sama mówiła później:

Nie chciano mnie, nie umiano wykorzystać mojej urody i zdolności. Wyskubana zostałam ze swoich kolorowych piórek. (Twój Styl 2001 nr 09)

W latach siedemdziesiątych już rzadziej występowała w teatrze, telewizji i w filmie; mimo to właśnie wówczas zagrała u Andrzeja Wajdy jedną ze swych najlepszych ról – Lucy Zukerową w filmie i w serialu Ziemia obiecana (1974).

W 1991 roku zagrała swe ostatnie role: żonę profesora w Ferdydurke Jerzego Skolimowskiego i nauczycielkę śpiewu w Podwójnym życiu Weroniki Krzysztofa Kieślowskiego.

kalina-kotKalina Jędrusik była wielką miłośniczką kotów. Po śmierci męża w 1978 roku, opiekowała się nimi w swoim mieszkaniu na Żoliborzu. Zmarła w nocy 7 sierpnia 1991, w Warszawie, wskutek ataku astmy, na tle uczulenia na sierść kota. Została pochowana w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie (grób 66). W plebiscycie na najlepszą aktorkę w historii polskiego filmu, zorganizowanym w 1996 roku przez redakcję pisma Film z okazji 100-lecia kina, zajęła trzecie miejsce.

Aktorce poświęcono dwa filmy telewizyjne: Kalina Jana Sosińskiego (monolog aktorki ułożony z fragmentów dwóch wywiadów) i Nie odchodź Tadeusza Pawłowicza (w tym filmie reżyser przytacza dwanaście wspomnień o aktorce, opowieści bliskich jej osób).

W 1994 roku ukazała się książka Piotra Gacka Kalina Jędrusik. Muzykalność na życie. W 1996 aktorka zajęła trzecie miejsce w plebiscycie redakcji Filmu na najlepszą aktorkę w historii polskiego filmu (z okazji 100-lecia kina).

Źródła: Wikipedia.org, Culture.pl