Wybitny polski aktor, wręcz legenda teatru i kina – Leon Stanisław Niemczyk – urodził się 15 grudnia 1923 w Warszawie.

Był jednym z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych. Przez 53 lata właściwie nie schodził z filmowego planu; był chyba najbardziej zapracowanym aktorem w Polsce. Nazywano go „zawodowcem”. Zagrał w rekordowej liczbie około 400 filmów polskich i blisko 150 zagranicznych, głównie niemieckich, ale także francuskich, czechosłowackich i jugosłowiańskich. Najbardziej znane filmy z jego udziałem to Pociąg Jerzego Kawalerowicza, nominowany do Oskara Nóż w wodzie Romana Polańskiego, Krzyżacy Aleksandra Forda, Rękopis znaleziony w Saragossie Wojciecha Jerzego Hasa czy Franziska Christa Mühla. Mimo że był jednym z najbardziej znanych polskich aktorów filmowych, miał zwyczaj przyjmować niemal wszystkie propozycje, łącznie z graniem krótkich ról epizodycznych. Od końca lat 90’ XX w. grał w kilku popularnych serialach telewizyjnych, m.in. w Klanie i Złotopolskich.

Dzieci oraz dorośli, którzy kiedyś byli dziećmi, pamiętają go też jako demonicznego Golarza Filipa w Akademii Pana Kleksa Krzysztofa Gradowskiego.

Za granicą szczególnie był związany z wytwórnią filmową DEFA z NRD, dla której grał w ponad 100 filmach role od epizodycznych do głównych. Za rolę Lorenza Regera w filmie Zeit zu leben Horsta Seemannsa otrzymał w 1969 r. państwową nagrodę NRD za najlepszą rolę roku.

Służył w 444 batalionie 3. Armii Stanów Zjednoczonych gen. George’a Pattona. Po powrocie do Polski pracował w Objazdowym Teatrze Komedii Muzycznej w Warszawie (1948), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1949) i w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Bydgoszczy (1950-53). W latach 1953-79 pracował w łódzkim Teatrze Powszechnym. Od 1979 pracował wyłącznie w filmie.

W 1985 otrzymał Krzyż Oficerski, a w 1999 Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Mieszkał w Łodzi.

Był bratem Wacława (skrzypka) i Ludwika (żołnierza AK, po wojnie kuriera szmuglującego na Zachód uciekinierów z Polski), oraz stryjem dla dzieci Wacława: Krzysztofa oraz aktorki Moniki Niemczyk. Był dwukrotnie, a nie jak pisały gazety i sam Niemczyk mówił, sześciokrotnie, żonaty. Z małżeństwa z aktorką Tatianą Zuanar miał córkę, Monikę. Drugą żoną była Krystyna. Miał również trójkę wnuków.

Znany był z miłości do piłki nożnej (był sympatykiem Łódzkiego Klubu Sportowego).

leonniemczykAktorem został przypadkowo. Po wojnie pracował w Stoczni Gdańskiej, gdzie działał zespół teatralny, w którym zaczął występować. Najwyraźniej dostrzegając jego talent, skierowano go stamtąd do studia aktorskiego Iwa Galla. Przez jeden sezon występował w warszawskim Objazdowym Teatrze Muzycznym, później krótko w Teatrze Wybrzeże, skąd trafił w 1949 roku do teatru w Bydgoszczy i debiutował u Karola Borowskiego rolą Gońca w Mazepie. W 1952 roku zdał egzamin eksternistyczny w Warszawie.

W 1954 przeniósł się do Teatru Powszechnego w Łodzi, gdzie występował do 1976. W 1995 roku aktor zagrał w szczecińskim Teatrze „13 Muz” rolę Heinricha Bohne u Jacka Koprowicza w Jasnowidzu.

Leon Niemczyk był jednak przede wszystkim aktorem filmowym i praca w filmie była dla niego dalece ważniejsza niż scena. Był wyjątkowo wszechstronny – równie przekonujący jako robotnik, inteligent czy król. Większość jego ról to epizody i role drugoplanowe, jednak nawet z, jakby się zdawało, niepozornej roli, potrafił stworzyć interesującą, niekiedy fascynującą kreację, z których niejedna zapisała się w historii kina. Sam mówił:

Przyjmuję wszystkie propozycje, bo uważam, że ze złego epizodu, złej roli można zrobić coś dobrego. Ponadto nie ma złych ról, są tylko źli aktorzy. (Film, 1985 nr 20)

Barbara Kaźmierczak napisała o nim:

Leon Niemczyk to zawodowiec najwyższej klasy, który z równą odpowiedzialnością potraktuje główną rolę w filmie markowego reżysera, jak i epizod w bajce dla dzieci. (Video Club, 1996 nr 01)

Na dużym ekranie debiutował w 1953 roku w Celulozie Jerzego Kawalerowicza rolą majora Stuposza. Mimo młodego wieku i warunków fizycznych, nie zagrał amanta, ale mężczyznę znacznie od siebie starszego. Była to rola charakterystyczna; z czasem takie emploi stało się jego specjalnością.

Koniec lat pięćdziesiątych i lata sześćdziesiąte w karierze Leona Niemczyka jest pasmem znakomitych i ważnych kreacji filmowych. W 1961 wystąpił w filmie Nóż w wodzie Romana Polańskiego jako Andrzej, dziennikarz sportowy. Był to pierwszy polski film nominowany do Oscara w kategorii najlepszego filmu zagranicznego. Niemczyk zaś, dzięki tej roli, stał się aktorem znanym poza granicami kraju.

leon22

Roman Polański mówił później:

Szukałem wykonawcy przystojnego, wysportowanego, a jednocześnie mającego łatwość aktorskiego przeobrażania się. Kogoś, kto w tym filmie kojarzyłby się z samozadowoleniem i pewną arogancją. Leon świetnie pasował do takiego wyobrażenia.

Krzysztof Demidowicz zaś pisał:

Polański zobaczył w aktorstwie Niemczyka nowe możliwości. Pozwolił stworzyć postać, która przerażała i bawiła jednocześnie, mieściła w sobie realizm i ostrą karykaturę. Karykaturę pychy, cynizmu i pogardy dla 'frajerów’ w wydaniu socjalistycznego nowobogackiego. (Film, 2000 nr 12)

Leon Niemczyk występował też w wielu serialach telewizyjnych, a także w etiudach szkolnych studentów łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej. Wystąpił również w filmach dokumentalnych: w filmie ’Pociąg’ 40 lat później (1998) Grzegorza Jankowkiego i Jacka Szczerby oraz w Inne kino (1999) Marii Waśko.

Wiele razy pojawiał się w Teatrze Telewizji. W 1998 odniósł wielki sukces, grając postać Hrabiego Bielińskiego w spektaklu Hrabia u Filipa Bajona.

Leon Niemczyk22

Reżyser tak mówił o jego kreacji:

Niemczyk znakomicie zagrał starego senatora, którego wszyscy uważają za zgorzkniałego niedołęgę. Dzięki jego finezyjnej grze hrabia Bieliński przeobraża się na naszych oczach w człowieka pełnego godności i charyzmy, imponującego przenikliwym umysłem i niezależnością. (…) Aktor potrafił stworzyć bogatą psychologicznie postać mędrca i człowieka honoru. (Film, 2002 nr 12)

Leon Niemczyk jest bohaterem filmu dokumentalnego Marka Piestraka Zawodowiec (1994), na który złożyły się wywiady ze znanymi osobami (m.in. z Romanem Polańskim), dotyczące osoby aktora.

W 1998 roku w Łodzi, po odsłonięciu gwiazdy Niemczyka w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej, uroczyście wręczono aktorowi koronę i berło na znak jego królowania w filmie polskim. W 2002 roku odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd podczas 7. Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach. W 2004 uzyskał III miejsce w plebiscycie RzeczpospolitejZłota Piątka.

Zmarł 29 listopada 2006 w Łodzi, w wieku 83 lat, w wyniku ciężkiej i długiej choroby – raka płuc. Urna z jego prochami spoczęła na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej w Łodzi.

Leon Niemczyk gwiazda Lodz

Źródła: Wikipedia.org, Culture.pl