Zaryzykuję stwierdzenie, że nie ma wśród nas osoby, która by choć nie słyszała o brytyjskim uczonym lub też nie kojarzyła jego nazwiska. Stephen Hawking jest jedną z najwybitniejszych postaci naszych czasów, która przez czterdzieści lat kariery naukowej dorobiła się miana geniusza i zyskała światową sławę jako błyskotliwy fizyk teoretyk i kosmolog, a także – co ważne – wyszła poza hermetyczne środowisko naukowe, popularyzując w niespotykanym dotąd stopniu osiągnięcia współczesnej nauki i odkrywając przed zwykłymi ludźmi tajemnice Wszechświata. Jego publiczne wystąpienia na całym świecie i książki popularnonaukowe, w których omawia współczesną kosmologię i własne odkrycia w sposób przystępny dla zwykłego czytelnika, uczyniły z niego swego rodzaju celebrytę, któremu udało się z sukcesem zaistnieć nawet w świecie popkultury: uczony zagrał gościnnie w odcinku serialu Star Trek jako własny hologram, a także samego siebie w Bing Bang Theory, użyczał swego głosu w serialu Simpsonowie i utworze zespołu Pink Floyd Keep Talking. Stephen Hawking jest znakomitym i inspirującym przykładem triumfu umysłu nad ograniczeniami ciała: od ponad pięćdziesięciu lat choruje na przewlekłą postać stwardnienia zanikowego bocznego (choroba Lou Gehriga) i choć ma sparaliżowaną większą część ciała, a ze światem porozumiewa się za pomocą syntezatora mowy, jest bardzo aktywny w świecie naukowym i w życiu publicznym. Hawking, jego życie i dokonania są prawdziwym fenomenem, nic więc dziwnego, że narodził się pomysł przybliżenia sylwetki uczonego i jego ważniejszych odkryć szerokiemu gronu czytelników. Niezwykle udaną próbą jego realizacji jest kompleksowa i wyczerpująca biografia autorstwa Kitty Ferguson, której tytuł odwołuje się do bodaj najsłynniejszej publikacji Hawkinga, Krótkiej historii czasu.

Portret, jaki autorka przedstawia czytelnikom, jest zaskakujący – i intrygujący. Poznajemy Hawkinga jako poważnego 8-9 latka rozważającego karierę naukową mimo niskich lokat w klasowych rankingach; jako popularnego, błyskotliwego i lubianego studenta, który materiał z fizyki uważał za nudny i śmiesznie łatwy, a także jako młodego człowieka obdarzonego ogromnym uporem, witalnością i chęcią życia, który wbrew prognozom lekarzy dającym mu 2-3 lata życia, przeżył ich dotychczas siedemdziesiąt, udowadniając, że pogodą ducha i nieustanną ciekawością świata można pokonać wszelkie ograniczenia ciała. Ferguson przybliża nam sylwetkę uczonego jako męża i ojca, przygląda się jego relacjom z żoną, a także poświęca swoją uwagę kobiecie, która zrezygnowała z własnych ambicji i kariery zawodowej, by opiekować się dziećmi i niepełnosprawnym mężem. Opowiada również o innych aspektach życia fizyka, o codziennych trudnościach wywołanych postępem choroby, nie tracąc przy tym humoru i nie rezygnując z atrakcyjnej formy ciekawostek.

Wreszcie poznajemy najbardziej bodaj fascynujące oblicze Hawkinga – genialnego uczonego poszukującego wyjaśnienia początków Wszechświata i sformułowania jednej teorii, która tłumaczyłaby jego fenomen – Teorię Wszystkiego.

Kitty Ferguson nie poprzestaje jedynie na przybliżeniu dokonań naukowych Hawkinga, nie zawiesza ich w próżni, lecz wyjaśnia w przystępny i obrazowy sposób najbardziej znaczące osiągnięcia współczesnej fizyki, co jest niezbędne do zrozumienia znaczenia odkryć brytyjskiego uczonego. Omawia teorię powszechnej grawitacji Newtona, teorię względności Einsteina, a także teorię supergrawitacji i superstrun w kontekście poszukiwań kandydatki na Teorię Wszystkiego, przybliża teorie związane z początkiem Wszechświata, a wszystko w celu ukazania sedna osiągnięć Hawkinga w dziedzinie kosmologii, głównie fenomenu czarnych dziur, i grawitacji kwantowej. Wbrew pozorom nie jest to materiał nudny czy niezrozumiały; Ferguson nie tylko prezentuje teorie fizyczne na tyle przystępnie i obrazowo, na ile jest to możliwe, ale przeplata je ciekawostkami i anegdotami z życia bohatera oraz opiniami o nim innych naukowców, współpracowników, rywali na polu naukowym i członków rodziny. Szczególnie wiele o charakterze Hawkinga mówią jego głośne naukowe spory z Susskindem i Maldaceną (na temat paradoksu informacyjnego), z Andriejem Linde (teoria bez brzegów a teoria inflacyjna) czy z Peterem Higgsem (o bozonach Higgsa), a także liczne świadczące o poczuciu humoru i autoironii wypowiedzi przytaczane przez autorkę. Kitty Ferguson prezentuje również poglądy uczonego, mi. in. na temat istnienia Boga, życia pozaziemskiego, a także inżynierii genetycznej czy badań nad komórkami macierzystymi. Omawia także jego medialną karierę, a dzięki zachowaniu odpowiednich proporcji między różnymi aspektami życia uczonego, poważna publikacja nabiera lekkości, nie zniechęca i nie przytłacza nadmiarem fizyki, a z całą pewnością zaspokaja ciekawość czytelnika, nie wywołując uczucia niedosytu.

Krótka historia Stephena Hawkinga to znakomicie napisana, rzetelna i wszechstronna biografia uwzględniająca życie i bogaty dorobek naukowy tego wybitnego uczonego. Niech Was nie przerażają jej rozmiary, nie rezygnujcie z niej w przekonaniu, że naukowa biografia z definicji musi być nudna, niestrawna i niezrozumiała. Książka Kitty Ferguson udowadnia, że można o postaciach wielkiego formatu pisać bez zadęcia i gloryfikowania, a o epokowych dokonaniach w sposób intrygujący, klarowny i przystępny dla szerokiego grona odbiorców. Lektura umożliwia bliższe poznanie legendarnego już uczonego, jego niełatwej codzienności, kulisów pracy, relacji z innymi ludźmi i charyzmatycznej, niezwykłej osobowości, daje też szansę na poznanie jego odkryć i dokonań oraz współczesnych teorii z dziedziny fizyki i kosmologii.

To jedna z najpełniejszych i najciekawszych biografii, jakie zdarzyło mi się przeczytać, napisana lekkim piórem, a zarazem z pasją i zrozumieniem oczekiwań przeciętnego odbiorcy. Zapraszam do zapoznania się z historią człowieka, który nie przestaje zadziwiać i inspirować nie tylko środowiska naukowego, ale też zwykłych ludzi borykających się z niepełnosprawnością czy też  tych, których zwyczajnie ciekawi Wszechświat i jego tajemnice.

Autorka: Kitty Ferguson
Tytuł: Krótka historia Stephena Hawkinga
Tytuł orygniału: Stephen Hawking. His wife and work
Przekład: Urszula i  Mariusz Seweryńscy
Wydawca: Prószyński i s-ka
Data wydania: 2013
Liczba stron: 400
Okładka: twarda
ISBN: 978-83-7839-529-4
Kategoria: biografie, literatura faktu

Autorka recenzji prowadzi bloga pod adresem: http://zwiedzamwszechswiat.blogspot.com/