Entuzjastycznie jest czasem porównywany ze Stanisławem Lemem i nazywany jego następcą, choć twórczość tych dwóch autorów znacznie różni się od siebie. Sprowokowało to Łukasza Orbitowskiego do komentarza w takim brzmieniu: Złoszczę się trochę, gdy jednego wybitnego pisarza przyrównuje się do drugiego tylko dlatego, że obaj piszą fantastykę. Język, fabuły, tematyka czy też nastrój książek tych dwóch ludzi jest zasadniczo odmienny. Nie znajduję punktów wspólnych pomiędzy Jackiem Dukajem a Lemem, chyba że Lem funkcjonuje jako znak jakości.

Dukaj wykorzystuje elementy cyberpunku, historii alternatywnej oraz horroru, w które często wplata motywy religijne. Chętnie podejmuje próby eksperymentowania gatunkowego, ma też niezwykłą zdolność kreacji języka. Jego twórczość charakteryzuje się nie tylko wyraźną spójnością świata przedstawionego; Dukaj dba także o to, by świat ten był opisany istniejącą tylko w jego ramach nauką, wraz z jej specyficzną terminologią, problemami i zagadkami, których obecność jest dowodem na ograniczenie możliwości ludzkiego poznania. W tym punkcie można dostrzec pewną styczność z Lemem, który także dbał o taki właśnie realizm. Dukaj (podobnie jak Lem) zdradza także talent do pastiszu, czego przykładem jest powieść Inne pieśni, której poszczególne rozdziały stanowią udatne pastisze kryminału, powieści przygodowej czy space opery. Charakterystyczne są dla prozy Dukaja pewne motywy: bohater-wybraniec, okaleczanie jego dłoni, moda przyszłości powielająca starodawne wzorce bądź wizja sztucznej inteligencji zakodowanej w kryształ.

Dukaj urodził się 30 lipca 1974 roku w Tarnowie, gdzie ukończył III Liceum Ogólnokształcące. Studiował filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Debiutował opowiadaniem Złota galera, opublikowanym w lutym 1990 roku w miesięczniku Fantastyka. Wikipedia podaje, że napisał je w wieku lat szesnastu, Culture.pl, że czternastu; w każdym razie był na pewno bardzo młody… Kolejne jego opowiadania ukazywały się drukiem w magazynie literackim Fenix oraz „Nowa Fantastyka”. W roku 1997 ukazał się debiut książkowy pisarza, powieść Xavras Wyżryn.

Teksty publicystyczne i recenzje Dukaja publikowane były w Nowej Fantastyce, SFinksie, Miesięczniku, Framzecie, Fantomie, Feniksie Science Fiction, Super Fantastyka Powieść, Czasie Fantastyki. Opowiadania Dukaja przetłumaczone zostały na język angielski, niemiecki, rosyjski, czeski i węgierski. Złota Galera ukazała się w języku angielskim w antologii The Dedalus Book of Polish Fantasy, tłumaczona przez Wieśka Powagę. Ruch Generała oraz fragmenty Katedry zostały przetłumaczone na angielski przez Michaela Kandela, jednak jak na razie nie zostały wydane, poza fragmentami dostępnymi w Internecie.

6 grudnia 2007 roku ukazała się kolejna powieść Jacka Dukaja – Lód, uważana za jedno z najwybitniejszych jego dzieł: Książka Roku 2007 w plebiscycie Wirtualnej Polski, książka jesieni 2007 w PPNW, nominowana do Angelusa, Nagrody im. Józefa Mackiewicza i Nagrody Literackiej NIKE 2008. Lód jest próbą stworzenia alternatywnego świata, wraz z inną od naszej fizyką, techniką i historią, a nawet… logiką.

W listopadzie 2009 roku wydano powieść Wroniec, której tło stanowi stan wojenny z roku 1981. Z kolei potężny zbiór opowiadań Król Bólu ukazał się 25 listopada 2010 roku.

Dukaj wielokrotnie był nagradzany przez środowisko literackie – nie tylko związane z fantastyką. W 1999 roku otrzymał Srebrny Glob za opowiadanie Serce Mroku. Był sześciokrotnie nagradzony nagrodą im. Janusza A. Zajdla oraz jedenastokrotnie do niej nominowany. Został laureatem „Zajdla” za rok 2000 za opowiadanie Katedra, za rok 2001 za powieść Czarne oceany, za rok 2003 za powieść Inne pieśni, za rok 2004 za powieść Perfekcyjna niedoskonałość, za rok 2007 za powieść Lód oraz za rok 2010 za powieść Król Bólu i pasikonik. W lipcu 2008 roku Jacek Dukaj otrzymał nagrodę Sfinks w kategorii „Twórca Roku” oraz „Śląkfę” za najlepszą polską powieść, Lód.

Dukaj trzykrotnie otrzymał też nominację do Paszportu Polityki. 27 września 2008 roku jury Fundacji im. Kościelskich ogłosiło, że Jacek Dukaj otrzymał za Lód Nagrodę Kościelskich. Fundacja chciała podkreślić uniwersalne wartości jego twórczości, sprawność językową i narracyjną oraz rozmach jego powieści. W 2009 roku Jacek Dukaj został polskim laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej również za powieść Lód, zaś w lutym roku 2011 uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca za tom opowiadań Król Bólu.

Film animowany Tomasza Bagińskiego Katedra na podstawie opowiadania Dukaja został w 2003 roku nominowany do Oscara. W przygotowaniu jest film Bagińskiego na podstawie kolejnego opowiadania Dukaja – Ruch generała. Oprócz pierwszego wydania Xavrasa Wyżryna, okładki wszystkich książek Dukaja są autorstwa Bagińskiego.

Powieści:

Xavras Wyżryn (W: Xavras Wyżryn, SuperNOWA 1997)
Zanim noc (W: Xavras Wyżryn, SuperNOWA 1997)
Aguerre w świcie (mikropowieść opublikowana w antologii Wizje Alternatywne 3, Solaris 2001)
Czarne oceany (SuperNOWA 2001, Wydawnictwo Literackie 2008)
Córka łupieżcy (mikropowieść opublikowana w antologii Wizje Alternatywne 4, Solaris 2002, Wydawnictwo Literackie 2009)
Extensa (Wydawnictwo Literackie 2002, 2010)
Inne pieśni (Wydawnictwo Literackie 2003, 2008)
Perfekcyjna niedoskonałość – Pierwsza tercja Progresu (Wydawnictwo Literackie 2004, 2008)
Lód (Wydawnictwo Literackie 2007)
Wroniec (Wydawnictwo Literackie 2009)

Zbiory opowiadań:

W kraju niewiernych (SuperNOWA 2000, Wydawnictwo Literackie 2008)
Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe (Wydawnictwo Literackie 2004)
Król Bólu (Wydawnictwo Literackie 2010)

Źródła: Culture.pl, Dukaj.pl, Wikipedia.org