Wszystko to ma odbicie w Magii rzeczywistości. Jednocześnie wcale nie uważam, żeby książka miała być kontrowersyjna – w istocie jej celem jest popularyzacja nauki i zawiera ona, po prostu, dorobek współczesnych badań naukowych z naciskiem na udokumentowaną teorię ewolucji, rozmaite zjawiska fizyczne dotyczące naszej planety, informacje odnoszące się do Kosmosu oraz naukowe wyjaśnienia „niezwykłych” zdarzeń z codziennego życia. A wszystko to opisane w taki sposób, by bez trudu zainteresowało i trafiło do młodszych odbiorców, Magia rzeczywistości jest bowiem pierwszą książką Dawkinsa skierowaną do dzieci i młodzieży.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na jakość samego wydania. Wydawnictwo CiS zdecydowanie stanęło na wysokości zadania – duży format, twarda oprawa, wysokiej jakości papier, a przede wszystkim wspaniałe dopracowanie edytorskie książki zwracają uwagę od pierwszych stron. Publikacja jest bogato ilustrowana (przez uznanego grafika, Dave’a McKeana, który niemal na równi z Dawkinsem jest gwiazdą tej książki). Kolorowe, atrakcyjne, oryginalne ilustracje przywodzą na myśl kolaż – znajdziemy tu i zdjęcia, i proste szkice, i niezwykle dopracowane grafiki, często stanowiące spójną, przemyślaną całość. Ilustracje dopasowane są także do układu oraz ducha tekstu, który uzupełniają, np. we fragmentach poświęconych mitologiom są stylizowane na starożytne wizerunki bogów, zaś tam, gdzie odnoszą się do kosmosu, są bardziej futurystyczne. W wielu miejscach tekst przenika się z obrazem. Oprawa graficzna książki niewątpliwie będzie dla czytelnika – szczególnie młodego – dodatkowym atutem.

Równie dobrze jest w warstwie treści. Dawkins trafnie i interesująco dobiera tematykę poruszaną w swojej publikacji. Zawiera w niej bardzo wiele wiedzy nie tylko ciekawej, wręcz fascynującej, ale też praktycznej, która przydać się może w codziennym życiu, ale także w szkole – na zajęciach dotyczących biologii, fizyki czy geografii. Jednocześnie pisze zrozumiałym, lekkim językiem pozbawionym trudnej, naukowej terminologii. Nawet najtrudniejsze zagadnienia przedstawia w sposób opisowy, umiejętnie operując porównaniami, aby przybliżyć czytelnikom zawiłości rozmaitych odkryć i teorii naukowych. Jednym z przykładów może być bardzo sugestywnie i obrazowo wyjaśniona „zagadka” ewolucji człowieka.

Na wstępie Dawkins wyjaśnia, skąd wziął się tytuł jego książki. Czym jest rzeczywistość, a czym magia? Autor, który oczywiście w istnienie dosłownie rozumianej magii nie wierzy, wyjaśnia, skąd u niektórych ludzi bierze się przekonanie, że magia jednak istnieje. Jednocześnie stawia tezę, że rzeczywistość, choć nie jest „magiczna” w dosłownym sensie, jest tak fascynująca i pełna niezwykłych ciekawostek, że z powodzeniem można nazwać ją „magiczną” – ale w przenośni.

Kolejne rozdziały tej książki będą opowieścią o magii realnego świata, magii objaśnianej przez naukę. To właśnie poetycka magia, o której pisałem. Magia inspirująca pięknem i tym bardziej magiczna, że w pełni realna i zrozumiała. W porównaniu z prawdziwym pięknem i magią rzeczywistości czarodziejskie zaklęcia i sceniczne sztuczki, a także opowieści o zamianie wody w wino sprawiają rażąco tandetne wrażenie.
Magia rzeczywistości nie jest nadprzyrodzona, nie jest iluzją. Jest po prostu cudowna. Cudowna i rzeczywista. Cudowna, bo rzeczywista.

Dalej przechodzimy już do konkretów. W drugim rozdziale autor stawia – jak się okazuje – przewrotne pytanie o to, kim był pierwszy człowiek. Jest ono tylko pretekstem, punktem wyjścia dla przyjrzenia się ewolucji człowieka. Autor kontrastuje tu starożytne mity (z różnych stron świata) o powstaniu człowieka z dorobkiem współczesnej nauki, objaśniając przy okazji, czym jest DNA. Następnie płynnie przechodzi do przyjrzenia się pod tym samym kątem zwierzętom – znów poznajemy rozmaite religijne mity dotyczące pojawienia się i zróżnicowania zwierząt, by wreszcie dowiedzieć się, jak zagadnienie to opisuje współczesna nauka. Dla zainteresowanych biologią pierwsze rozdziały będą naprawdę interesujące. Dowiemy się też, skąd wzięły się tak liczne i zróżnicowane języki, jakimi operują ludzie na całym świecie (przy okazji znów obalając kilka mitów – rozprawianie się z podszytymi religią legendami to generalnie immanentna cecha tej książki).

W kolejnym rozdziale przeczytany o tym, z czego i jak zbudowany jest świat oraz prześledzimy rozwój nauki i filozofii, która doprowadziła nas do obecnego, obszernego stanu wiedzy. Ten rozdział to gratka przede wszystkim dla osób zainteresowanych fizyką i chemią (niezainteresowanych zaś z dużym prawdopodobieństwem zainteresuje), a przeczytamy w nim m.in. o atomach, fotonach i budowie materii. Wreszcie docieramy do rozdziału poświęconego odpowiedzi na tylko pozornie banalne pytanie o przyczynę zmiany pór dnia i roku – tutaj zaczynamy już przyglądać się Kosmosowi i pozostaniemy w nim na dłużej. Na kolejnych kartach przeczytamy, czym jest Słońce i gwiazdy (wychodząc, tradycyjnie, od mitów), po czym na chwilę zejdziemy na Ziemię, by zrozumieć, czym jest tęcza i jaka jest natura światła, a następnie znów wrócimy w bezmiar Kosmosu, by podjąć trud zrozumienia kiedy i jak wszystko się zaczęło. Głównym bohaterem będzie tu, rzecz jasna, wielki wybuch, ale przeczytamy też o wielu innych fascynujących rzeczach, np. o falach dźwiękowych. I wreszcie docieramy do pytania… Czy jesteśmy sami?, czyli czy możliwe jest życie na innych planetach. Kolejny rozdział to znów powrót na naszą planetę, a dokładnie – przyjrzenie się ruchom jej skorupy i odpowiedź na pytanie Skąd biorą się trzęsienia ziemi?. Ten rozdział niewątpliwie zainteresuje początkujących geologów.

Dwa ostatnie rozdziały książki są interesujące z punktu widzenia… nauk społecznych. Odnoszą się bowiem do cech ludzkiego poznania i rozmaitych mechanizmów ulokowanych w psychice, które sprawiają, że postrzegamy nasz świat tak a nie inaczej. I choć mechanizmy te w większości przypadków są praktyczne, potrzebne i przystosowawcze, mogą też zwodzić nas na manowce – w efekcie powstają rozmaite mity i przesądy. Wynikają one z tego, że ludzie są zorientowani na dostrzeganie związków przyczynowo – skutkowych i mogą je dostrzegać także tam… gdzie ich nie ma. Nasze postrzeganie jest też wyczulone na wizerunek człowieka, stąd czasem widzimy ludzie postacie tam, gdzie ich brak. Te pomyłki skutkują właśnie przesądami lub… widzeniem duchów. W dwóch ostatnich rozdziałach Dawkins wyjaśnia Dlaczego dzieją się złe rzeczy, w którym rozprawia się z pojęciem „losu” czy „przeznaczenia”, prezentując racjonalne uzasadnienia dla przykrych wydarzeń. Ostatni rozdział może w Polsce budzić pewne kontrowersje, prezentuje bowiem naukowe (mocno osadzone w naukach społecznych) wyjaśnienie… cudów.

Angielskie i amerykańskie wydanie Magii rzeczywistości wiele tygodni utrzymywało się na liście bestsellerów Amazona. Książka łącznie ma ukazać się w kilkunastu językach, można więc mówić o sukcesie wydawniczym. Zupełnie mnie to nie dziwi – książka jest wspaniała pod wieloma względami, treściowo i wizualnie. Stanowi pasjonujące wprowadzenie do świata nauki, pobudza zainteresowania, uczy naukowego spojrzenia na świat. Z całą pewnością poszerza horyzonty. Jednocześnie napisana jest w erudycyjny, ale i przystępny, zrozumiały sposób. Znakomitym pomysłem jest według mnie konfrontacja mitów z naukowymi faktami, skłaniająca do krytycznego myślenia oraz wnikliwej analizy informacji. Książkę Dawkinsa warto polecić przede wszystkim nastolatkom – optymalny wiek dla odbiorców tej książki to chyba gimnazjum, ale wiele ciekawych spostrzeżeń i informacji odnajdzie tu także młodzież licealna a nawet… rodzice. Zdecydowanie polecam, Magia rzeczywistości to znakomity sposób pobudzenia zainteresowań, zaszczepienia w młodym człowieku zamiłowania do nauki. A przy tym przyjemność płynąca z ciekawej, dopracowanej lektury.

Fragment książki wraz z ilustracjami możesz przeczytać TUTAJ.

Autor: Richard Dawkins
Autor ilustracji: Dave McKean
Tytuł: Magia rzeczywistości
Przekład: Piotr J. Szwajcer
Wydawca: Wydawnictwo CiS
Data premiery: 8 października 2012
Liczba stron: 272 (pełnokolorowych)
Format: 195 x 250
Oprawa: twarda
ISBN 978-83-61710-10-3
Gatunek: literatura faktu, popularnonaukowa, dla dzieci i młodzieży