Ewa Partum, urodzona w 1945 roku, jako jedna z pierwszych w Polsce zainteresowana była znaczeniem sztuki, w swoim konceptualizmie starała się traktować sztukę jako generalną idee, która nie będzie poddana zewnętrznym wpływom. Jest autorką wielu akcji performance, odegrała także znaczną rolę w polskim body-art i sztuce feministycznej. Ciało stało się mówcą i tym aspektem w jej działalności artystycznej chciałabym się zająć.
Jedną z najbardziej znanych prac jest Zmiana z 1974 roku, w której Partum celowo „postarza” połowę swej twarzy. Zwraca tym samym uwagę na rolę i postrzeganie kobiety w maskulinistycznym świecie. Partum podczas owej akcji podkreślała, iż „artysta nie ma biografii” – nie ma przez to też płci, sztuka nie powinna być doceniana przez pryzmat męski czy żeński, ale według Ewy Partum w rzeczywistości, dla odbiorców i odbiorczyń sztuki u artystki liczy się to, czy jest młoda, czy stara1. Zmiana miała być feministycznym przeciwstawieniem takiego postrzegania kobiety.
Artystka usiłowała zwrócić w tym sposobem uwagę na problem zakodowany w kulturze patrzenia na kobietę poprzez pryzmat jej ciała i urody. Starość (zwłaszcza ta kobieca) jest nieatrakcyjna, pozbawiona wartości i powabu. Podobny wyraz ma praca Katarzyny Kozyry z 1996 roku zatytułowana Olimpia, która konfrontuje widza z ciałem chorym, które też podobnie jak to postarzałe przestaje być akceptowane. Ciało młode, silne, zdrowe i piękne nadaje kobiecie najwyższy status społeczny inne – odbiegające od tego obrazu – pozostaje niewidzialne.
W kolejnych pracach Ewa Partum rozwijała wątki feministyczne. W akcji Kobiety, małżeństwo jest przeciwko wam! (1980) artystka ubrana jest w suknie ślubną, która zawinięta jest w przezroczystą folie z napisem „For Men”. Rozcina ją nożyczkami przy dźwiękach marsza weselnego, to samo robi z suknia i ostatecznie nago staje przed publicznością zgromadzoną w galerii.
Partum porównuje ceremonie zaślubin do swego rodzaju transakcji. Kobieta w tym dniu ma niejako sprzedać się mężczyźnie, a on potraktuje ją jako towar, który będzie potem mógł rozpakować (stąd folia). Artystka chciała przez ten proces podkreślić, iż kobieta staje się przedmiotem dla mężczyzny, którego on czuję się właścicielem. Biała suknia miała być symbolem seksualnej czystości kobiety. Mężczyzna musiał mieć pewność, że kobieta będzie tylko jego, że sprzedaje mu się nieskalany i nowy produkt. Partum niejako ostrzega przed ślubem, po którym kobieta traci na swojej pierwotnej wartości.
Samoidentyfikacja to seria akcji przeprowadzonych w 1980 roku na ulicach Warszawy. Ewa Partum wychodzi naga na ulice i konfrontuję się z rolami kobiecymi przypisanymi przez społeczeństwo – staje obok policjantki, panny młodej, ustawia się w kolejce do sklepu, bądź przed siedzibą Rady Państwa. Sama artystka tak komentowała tę akcję: fotografie te informują o istnieniu szczególnej relacji między faktycznym stanem rzeczy a tym, co zostało na nich przedstawione. Wyznaczniki życia społecznego, określony zespól wzorców dotyczący funkcjonowania jednostki zajmujący określony status społeczny i kulturowy – w tym przypadku kobiety – gdzie pojęcie roli (bycie kobietą, matką, gospodynią domową, człowiekiem określonego zawodu, przedstawicielką społeczności lokalnej), rozumiane jako pewnego rodzaju suma ról, model wytwarzany przez tradycję, jako pewien zespół funkcjonujących w świadomości społecznej – wzór osobowy kobiety – wytwór kultury patriarchalnej funkcjonujący w postaci norm życia społecznego w skuteczny sposób upośledza kobietę przy pozorach respektu dla niej2. Nagość w jej akcjach miała być symbolicznym odarciem się z tych przypisanych ról i nadanych przebrań. Poprzez nagość artystka chciała powrócić do pierwotności pozbawionej zapośredniczenia i definicji kobiecości, które ją ograniczają.
W tych trzech akcjach Ewa Partum w feministycznej formie identyfikuje się z założeniami kobiecości, określając je hasłem Mój problem jest problemem kobiety. Poprzez swoje ciało uwalnia sztukę, staje się ono narzędziem prezentacji, czystym płótnem, lecz pozbawionym ram. To ciało – nagie, milczące, poddawane próbom, ma być formą przekazu. To ona miało za zadanie zwrócić uwagę na instrumentalne podejście do kobiecego ciała, jak i społeczeństwa na przypisanie kobietom tradycyjnego wzorca. Ewa Partum starała się przełamać obowiązujące tabu i konwencjonalne normy dzięki czemu jest dziś najbardziej znana w Polsce jako jedna z artystek zajmujących się sztuką feministyczną łączącą ze sobą zagadnienie abject i body artu.
1. Ł. Ronduda, Sztuka Polska lat 70. Awangarda, Warszawa 2009, s.147
2. Ibidem., s.147