Richard Wiseman (nomen omen) to niezwykła postać – profesor psychologii i jednocześnie… były iluzjonista. Można więc swobodnie stwierdzić, że poruszany temat zna od dwóch stron, teoretycznie i praktycznie. Swoją opowieść o tym, jak bywamy oszukiwani przez rzekomych wróżbitów, jasnowidzów i media spirytystyczne, snuje w sposób lekki, dowcipny i błyskotliwy, a przede wszystkim przystępny nawet dla laika. Jednocześnie jest to bardzo pouczająca lektura, która wiele powie nam o nas samych a także o otaczającym nas świecie.

Mieliście, być może, okazję oglądać serial Mentalista (jeśli nie – polecam), którego tytułowy bohater posiadł niezwykłe umiejętności oddziaływania na ludzi. Jego popisy budzą zdumienie – jakby naprawdę potrafił czytać w myślach i oddziaływać na umysł ludzki. Bohater serialu na każdym kroku podkreśla jednak, że w jego „mocach” nie ma nic nadprzyrodzonego. Richard Wiseman wyjaśnia to bardzo dokładnie, pierwszy rozdział swojej książki poświęcając właśnie wszelkiej maści wróżbitom i ludziom czytającym w myślach. Dowiadujemy się, że zasadniczą metodą ich pracy jest tzw. technika zimnego odczytu, na którą składa się kilka psychologicznych „sztuczek” połączonych z wnikliwym zmysłem obserwacyjnym. Okazuje się też, że w zasadzie mógłby się tego nauczyć każdy z nas, gdyby dość długo poćwiczył…

Kolejne rozdziały książki poruszają coraz bardziej „niesamowite” tematy, z których niemal wszystkie autor bardzo logicznie i precyzyjnie wyjaśnia, a tam, gdzie nauka jeszcze nie jest całkowicie pewna rozwiązania – przytacza najmocniejsze hipotezy. W rozdziale drugim czytamy więc o zjawisku przebywania poza swoim ciałem… czy raczej: o złudzeniu przebywania poza swoim ciałem, którego można się nauczyć. Poznajemy też fascynujące eksperymenty, z których część możemy wykonać w domu, a które sprawią np., że będzie się nam zdawało, że blat stołu… jest częścią naszego ciała. Kolejny rozdział poświęcony jest telekinezie, zginaniu łyżeczek siłą własnego umysłu i wyczynom indyjskich guru, ale przede wszystkim temu, dlaczego nie dostrzegamy rzeczy, które dzieją się wprost na naszych oczach. Dowiadujemy się, jak zręczni iluzjoniści i „cudotwórcy” potrafią oszukać nasze zmysły i naszą uwagę.

Rozdziały czwarty i piąty wyjaśniają zjawiska związane z rzekomymi kontaktami z duchami. Dowiadujemy się w nich, że w istocie cały religijny ruch spirytualistyczny (tak popularny w XIX wieku, że zwiódł nawet wybitny umysł Arthura Conana Doyla), zbudowany był na niezwykłej mistyfikacji, której efekty przerosły swymi rozmiarami najśmielsze wyobrażenia jej autorek. A co, jeśli widzimy, sfotografujemy lub zważymy ducha? Wydaje się, że to niepodważalny dowód na jego istnienie. Nic bardziej mylnego, co również uświadamia nam i obrazowo wyjaśnia autor książki. W kolejnych rozdziałach przyglądamy się fenomenowi „proroczych” snów (tych, którzy w nie wierzą, znów czeka rozczarowanie) oraz hipnozy, która, choć działa, jest nieco przereklamowana…

Książkę zamyka Zakończenie dokładnie wyjaśniające, dlaczego nasz wspaniały umysł, jedno z największych dokonań ewolucji, widzi rzeczy, których nie ma. Gwarantuję, że to wyjaśnienie jest bardzo ciekawe, przekonujące i, w gruncie rzeczy, optymistyczne. Autor podarowuje nam także Podręczny zestaw superbohatera, czyli listę oryginalnych i stosunkowo prostych do wykonania sztuczek, którymi bez wątpienia możemy błysnąć w towarzystwie. Wrażenie na znajomych możemy zrobić także dzięki wskazówkom jak trafnie odczytać ich osobowość i przyszłość lub zorganizować seans spirytystyczny z poruszającym się stolikiem w roli głównej… Przydatna będzie też wreszcie ogromna liczba anegdot i fascynujących faktów historycznych, których znajomość niewątpliwie uczyni z nas ciekawego rozmówcę.

Książka zawiera też tagi interaktywne (tagi QR), umożliwiające dostęp do materiałów dodatkowych – krótkich filmów i plików dźwiękowych, które można odtwarzać na smartfonie. Te same materiały odnajdziemy też w Internecie pod podanymi w treści linkami – naprawdę warto się z nimi zapoznać.

Książka jest atrakcyjnie i wygodnie wydana. Twarda oprawa i elegancka obwoluta to atuty dla oka – nieduży format i waga, mimo wcale niemałej objętości, to wygoda czytania. Ilustracji nie ma może zbyt wiele, ale imponuje liczba przypisów, świadczących o poważnym podejściu do sprawy, mimo lekkiego stylu. Wiseman pisze w sposób bardzo przystępny, unikając naukowej terminologii – generalnie uważam to za zaletę, bo książka jest dzięki temu niezwykle łatwa w odbiorze, ale czasem aż prosi się, żeby jednak rzucić jakimś naukowym terminem. Tak jest na przykład we Wstępie, gdzie autor wnikliwie omawia zjawiska zwane w psychologii heurystykami, ale ani razu nie podaje ich nazwy. Nie przeszkadza to wcale w odbiorze książki, ale działa na niekorzyść osób, które chciałyby poszerzyć swoją wiedzę i termin naukowy byłby dla nich słowem – kluczem pokazującym, czego konkretnie szukać. Nie zdarza się to jednak zbyt często i jest to bodaj jedyna wada książki. Zalet jest za to całe mrowie. Dzięki lekturze Paranormalności lepiej zrozumiemy siebie, innych ludzi, rozmaite zjawiska kulturalne i społeczne, a przede wszystkim niezwykły mechanizm, jakim jest nasz mózg. Nie tylko poszerzymy naszą wiedzę, ale też uodpornimy się na próby manipulacji ze strony innych ludzi. Nauczymy się wreszcie ciekawych sztuczek i rozmaitych psychologicznych trików. A wszystko to dzięki książce wciągającej, fascynującej, pełnej dowcipu i erudycji.

Zapraszamy też do lektury pierwszego i drugiego fragmentu książki.

Richard Wiseman (ur. 1966) – profesor uniwersytetu w Hertfordshire, jest specjalistą od psychologii oszustwa, a także praktykującym iluzjonistą, członkiem elitarnego The Magic Circle. Mieszka w Londynie. Jego konto na Youtube odnotowało 15 milionów odwiedzin. Znany z eksperymentów poświęconych słabo dotąd zbadanym zagadnieniom życia codziennego. Autor wielu książek, m.in. Laughlab: The Scientific Search for the World’s Funniest Joke (2002), Kod szczęścia (2003; WAB 2012), Did You Spot the Gorilla? How to Recognise Hidden Opportunities in Your Life (2004), Dziwnologia (2007; W.A.B. 2010) oraz 59 sekund (2009; WAB 2010). Jego książki przetłumaczono na kilkadziesiąt języków, w tym chiński, chorwacki, hebrajski, japoński, koreański, portugalski i rosyjski.

Tytuł: Paranormalność. Dlaczego widzimy to, czego nie ma?
Autor: Richard Wiseman
Tytuł oryginału: Paranormality
Wydawca: W.A.B.
Data premiery: 19 września 2012
Oprawa: twarda z obwolutą
Format: 13,1 x 17,7 cm
Liczba stron: 352
ISBN 978-83-7747-750-2
Przekład z angielskiego: Jarosław Mikos
Kategoria: esej, literatura faktu, psychologia