Krzysztofa Zanussiego, reżysera i scenarzystę filmowego, uważa się za jednego z najlepszych polskich reżyserów, który w swych filmach porusza problematykę moralną, psychologiczną, ukazuje życie wewnętrzne bohaterów. W centrum jego zainteresowania znajdują się odwieczne problemy: miłości, śmierci, szczęścia i sumienia, przyglądając się, jak objawiają się one w dzisiejszym świecie. Od 1966 roku zrealizował wiele filmów dokumentalnych i fabularnych dla kina oraz telewizji, tak w Polsce, jak i za granicą. Filmy Zanussiego są kinem autorskim, reżyser jest autorem lub współautorem scenariuszy do niemal wszystkich swoich produkcji.
Przyszedł na świat 17 czerwca 1939 roku w Warszawie. Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim (1955–1959) i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1959–1962). W 1967 ukończył Wydział Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi.
Jego działalności artystyczna została zauważona już w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, kiedy udzielał się w amatorskim ruchu filmowym. Nagrody otrzymało wówczas aż 9 spośród 11 filmów, które wówczas zrealizował (m.in. Tramwaj do nieba współreżyserowany z Wincentym Roniszem uzyskał Grand Prix na Festiwalu Studenckich Etiud Amatorskich w 1958 roku). Nagrodzony został również jego film dyplomowy Śmierć prowincjała.
Filmy Zanussiego wymykają się jednoznaczym klasyfikacjom i trudno zaliczyć je do konkretnego nurtu polskiej czy światowej twórczości filmowej. Reżyser nie ulega modom i nie schlebia cudzym gustom. Sam tak mówi o swojej twórczości:
Moje kino wywodzi się przede wszystkim z literatury, jest rodzajem ludzkiej mowy. Idea wizualności kina zawsze budziła moje wątpliwości. (Film 1992 nr 17)
W podobnym duchu wypowiada się Paweł W. Stachowski:
Obraz i warstwa fabularna, szczegóły miejsca i czasu mają (w filmach Zanussiego) znaczenie drugorzędne. Jego filmy zamieniają się w rozpisane na dialogi rozmowy.
Za najbardziej znaczący okres w twórczości Zanussiego często uważa się lata siedemdziesiąte. To wówczas powstały tak znane filmy, jak Życie rodzinne, Za ścianą, Iluminacja, Barwy ochronne czy Spirala. W tym okresie także ukonstytuował się specyficzny bohater filmów Zanussiego – człowiek postawiony przed trudnym wyborem między wartościami a pokusą ich odrzucenia. Reżyser kładzie nacisk na moralnę wrażliwość bohatera, która pozwala odnaleźć kompromis pomiędzy sferą marzeń o indywidualnej wolności a życiową praktyką, która tę wolność dobrowolnie ogranicza.
Od 1980 roku Zanussi jest kierownikiem artystycznym zespołu, a później także dyrektorem Studia Filmowego TOR. W latach 1971–1983 był wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich, a od 1987 członkiem Komitetu Kinematografii. W marcu 1990 roku został wybrany Prezydentem Federacji Europejskich Realizatorów Audiowizualnych (FERA). Jest autorem kilku książek (teoria filmu, scenariusze filmowe, felietony, wspomnienia). Publikował też w miesięczniku psychologicznym Charaktery. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Polskiego PEN-Clubu. Od 2002 roku pełni funkcję Wiceprzewodniczącego Rady Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.
Pracował również jako wykładowca min. w łódzkiej PWSTiF i National Film School w Wielkiej Brytanii. Obecnie wykłada na Wydziale Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego, Collegium Civitas w Warszawie oraz Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Krzysztof Zanussi zajmuje się również reżyserią teatralną i operową (nie tylko w olsce, ale też w Niemczech, Szwajcarii, Włoszech, Francji i Rosji), bywa scenarzystą, kierownikiem artystycznym, a także producentem. 16 października 1998 roku odsłonięto jego gwiazdę w Alei Gwiazd w Łodzi. Otrzymał wiele prestiżowych nagród oraz tytuły doctora honoris causa, m. in.: moskiewskiego Instytutu Sztuki Filmowej WGiK (1998), Uniwersytetu Europejskiego w Mińsku (2001), Narodowego Uniwersytetu Sztuki Teatralnej i Filmowej w Bukareszcie (2001), Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego (2002), Państwowego Uniwersytetu Telewizji i Filmu w Sankt Petersburgu (2004).
Fabularne filmy pełnometrażowe:
Struktura kryształu, 1969
Życie rodzinne, 1970
Iluminacja, 1972
Bilans kwartalny, 1974
The Catamount Killing, 1974
Barwy ochronne, 1976
Spirala, 1978
Kontrakt, 1980
Constans, 1980
From a Far Country, 1981
Imperativ, 1982
A Year of the Quiet Sun, 1984
Paradigme: Le pouvoir du mal, 1985
Wherever You Are…, 1988
Stan posiadania, 1989
Życie za życie. Maksymilian Kolbe, 1990
The Silent Touch, 1992
Cwał, 1995
Our God’s Brother, 1997
Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową, 2000
Suplement, 2002
Persona non grata, 2005
Il Sole Nero, 2007
Serce na dłoni, 2008
Rewizyta, 2009
Ważniejsze nagrody i odznaczenia:
1971 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną III stopnia
1984 – Nagroda Państwowa I stopnia za osiągnięcia w dziedzinie filmu kinowego i telewizyjnego
1987 – nagroda „Lumière” przyznawana przez Włoskie Stowarzyszenie Autorów Teatralnych i Filmowych za całokształt twórczości w dziedzinie filmowej
1991 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii dla producentów filmowych
1998 – „Nagroda Ostatnich Lat XX Wieku” przyznawana przez Międzynarodową Grupę Lektury w San Miniato
1999 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury polskiej
2001 – nagroda za całokształt twórczości w przeglądzie „Febiofest” w Pradze
2002 – nagroda za całokształt twórczości na 29. Festiwalu Premii Internazionali E. Flaiano w Pesarze we Włoszech; nagroda za całokształt twórczości na 19. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Jerozolimie
2003 – Nagroda im. Roberta Bressona przyznana przez Ministra Kultury Watykanu, wręczona podczas MFF w Wenecji
2003 – Dyplom za „wybitne zasługi w dziele wzajemnego zrozumienia i zbliżenia społeczeństw Polski i Rosji” przyznany wspólnie przez ministrów spraw zagranicznych obu krajów
2003 – Nagroda im. Aleksandra Lifki za wkład w rozwój kina europejskiego na Festiwalu Filmowym Palic w Suboticy (Serbia)
2003 – Nagroda Stowarzyszenia Czeskich Klubów Filmowych
2004 – Nagroda Artystyczna Carskosielska w Carskim Siole koło Petersburg
2005 – Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” przyznany przez Ministra Kultury
2006 – Nagroda „Koralowy Klaps” za całokształt twórczości na Festiwalu Filmowym na wyspie Ischia
2006 – Nagroda „Taormina Arte Award for Cinematic Excellence 2006” na Festiwalu Filmowym w Taorminie
2006 – Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Republiki Włoskiej
2007 – Nagroda im. Luki Brajnovicia za całokształt twórczości artystycznej na Uniwersytecie Nawarry w Pampelunie
2007 – Nagroda „Złota Rybka” za całokształt twórczości na 34. Ińskim Lecie Filmowym w Ińsku
2009 – Nagroda za „wybitny wkład w kinematografię” na Międzynarodowym Festiwalu im. Andrieja Tarkowskiego „Zwierciadło” w Iwanowie
2009 – Nagroda „Pióro Mistrza” za całokształt twórczości scenariopisarskiej na 15. Lecie Filmów w Warszawie
Źródło: Culture.pl, Wikipedia.org