Teatr lalkowy ma tak długą historię i pochodzenie, jak teatr żywego aktora. Według niektórych historyków lalkarstwo powstało niemal w tym samym momencie, co człowiek pierwotny. Początkowo lalki służyły wzmocnieniu różnego rodzaju obrzędów religijnych. Rzeźby bogów były ożywiane za pomocą jednego gestu np.: ruchu głowy, podnoszenia ręki. Od wieków lalka była znana w Chinach, Grecji, a za kolebkę lalkarstwa uważa się Indie. Ludzka wyobraźnia jest nieodgadniona i niezastąpiona. Dzięki niej dziś możemy podziwiać piękne i tajemnicze kukiełki. W Azji lalki wytwarzano z wielbłądów, bawołów i koziej skóry, podobnie jak w Afryce. Produkcją lalek początkowo zajmowali się snycerzy, później artyści, rzeźbiarze, malarze, graficy. Aby lalki mogły pojawić się na scenie, twórcy zaczęli wprowadzać proste mechanizmy sterujące kukiełką. Poruszały głową, rękami, nogami.

Kultura lalkarska została zaszczepiona na ziemiach czeskich już pod koniec XVII wieku przez grupy wędrownych komediantów pochodzących z m.in. z Holandii, Anglii, Francji, Włoch Grupy teatralne oprócz przedstawień z udziałem żywych aktorów prezentowały także specjalne sztuki z udziałem marionetek. Do najbardziej znanych lalkarzy tego okresu należy Johann Hilferding, Giarolamo Renzi, Antoni Geissler. Swoją nieocenioną wartość czeski teatr lalek zdobył nie w centrum wielkiej metropolii, lecz na prowincji: we wsiach, małych miasteczkach, na peryferiach dużych miast. Początki jego świetności wiążą się z kryzysem teatru barokowego – kościelnego oraz świeckiego, przypadającym na koniec XVII wieku. Czescy wędrowni lalkarze w tym czasie stopniowo zdobywali coraz to większą popularność. Ich przedstawienia w języku narodowym dla publiczności ludowej, były często jedynym możliwym kontaktem z kulturą teatralną. Wędrowna scena lalkowa pełniła bardzo ważne społeczno-artystyczne funkcje aż do końca XIX wieku, stając się źródłem legend i mitów narodowo-odrodzeniowych. Nowy etap czeskiego lalkarstwa w XX wieku otworzyła generacja lalkarzy amatorów (takich jak: Josef Skupa, Jan Malík), którzy prowadzili własne, artystyczne poszukiwania do czasu zinstytucjonalizowania tego typu działalności przez władze państwowe w 1949 roku. Cezura ta wyznacza nową dobę czeskiego lalkarstwa. Do dziś dnia możemy zobaczyć w Teatrze Spejbla i Hurvinka słynne lalki Josefa Skupy i Milosa Kirschnera, którzy zasłynęli z występów z lalkami o nazwie Spejbl i Hurvinek. Jednym z najznakomitszych lalkarzy czeskich jest niewątpliwie Matej Kopecky, który uważany jest za założyciela czeskiego teatru lalkowego. Występował on ze swoją słynną lalką Kasparkiem, wcześniej znaną jako Pimprle.

Od połowy XIX wieku w Czechach bardzo popularne stały się przedstawienia lalkowe w prywatnych domach na małych scenach tzw. rodzinne teatry, które przygotowywane były w celu zabawy dla dzieci. Wiele z tych rodzinnych teatrów stało się podstawą powstania amatorskich teatrów lalek. Powstawało w tym okresie wiele szkół lalkarskich i różnego rodzaju organizacji m.in. organizacja Sokol, która troszczyła się o kulturalny rozwój swoich członków, a skupiała się głównie na dzieciach, którym teatr lalkowy miał przynosić szlachetną zabawę i edukację. Zainteresowanie amatorskim teatrem lakowym wzmagała działalność Jindricha Veselego, który zajmował się głównie publikacją czeskich periodyków Czeski lalkarz oraz Lalkarz. Według rodziców i pedagogów teatr lalkowy zaczął interesować artystów, pisarzy i aktorów.

Nikt z nas zwiedzając Czechy nie mógł nie zauważyć marionetek, które opanowały wszystkie uliczki miast i wsi. Obecnie w Czechach istnieje około 10 repertuarowych teatrów lalkowych w dużych miastach, systematycznie przygotowujących nowe przedstawienia zgodne z zapotrzebowaniem publiczności (najczęściej najmłodszej), wykorzystując w tym celu dobrze sprawdzone scenariusze. Obok państwowych placówek istnieje duża sieć lalkowych scen niezależnych rozsianych po całym terytorium Czeskiej Republiki.

Najstarszym teatrem lalkowym w Czechach i na Morawie jest oczywiście Teatr lalek w Lounach, założony w 1914 roku. Na koniec mojej krótkiej prezentacji chciałabym jeszcze przedstawić kilka najważniejszych postaci teatru lalkowego:

Kasparek – marionetka; nie wywodzi się jednak z Czech, jej pierwowzorem była niemiecka marionetka Hanswurst- groteskowy, komiczny typ. Oprócz tego ma także pewne rysy Harlekyna z włoskiej commedia dell’arte

Spejbl i Hurvinek – marionetki na sznurkach o wysokości 60 cm; komiczne lalki, które przekroczyły granicy swej popularności. Spejbl miał być karykaturą przemądrzałych mieszczan, wyrzeźbił go w 1919-1920 artysta Karel Nosek według szkicu Josefa Skupy. Hurvinka natomiast stworzył jak lepszy wariant Spejbla, syn Karla Noska, Gustaw Nosek. Tak powstał duet najpopularniejszych lalek