Zasady przyznawania Nagrody

Wolą Alfreda Nobla było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym. Pierwotny wymóg, zakładający, że rozpatrywane będą dzieła powstałe w roku poprzedzającym przyznanie nagrody został złagodzony do stwierdzenia, że starsze prace mogą być rozpatrywane, jeśli ich znaczenie zostało docenione dopiero niedawno.

Jako organ przyznający nagrodę Nobel wskazał Akademię Szwedzką. Została ona założona na wzór Akademii Francuskiej przez króla Gustawa III w 1786. Akademia składa się z 18 członków, znanych jako De Aderton („Osiemnastu”). W jej skład wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.

Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Prawo to otrzymali także uniwersyteccy profesorowie literatury i filologii, poprzedni laureaci Nagrody, oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju. Nominacje są tajne przez 50 lat, co oznacza że wszelkie nazwiska potencjalnych kandydatów podawane przed i po ogłoszeniu nagrody są jedynie spekulacjami.

Cykl pracy nad przyznawaniem nagrody wygląda następująco:

Wrzesień: członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600-700 tajnych formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje muszą być zgłaszane do 31 stycznia następnego roku.
Luty: Komitet tworzy listę i przekazuje Akademii do zatwierdzenia.
Kwiecień: Komitet wybiera 15-20 nazwisk kandydatów wstępnych do rozpatrzenia przez Akademię.
Maj: Komitet zawęża listę do 5 finalistów do rozpatrzenia przez Akademię.
Czerwiec-Sierpień: Członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów.
Wrzesień: Dyskusja nad twórczością kandydatów.
Październik: Wybór laureata.
Grudzień: 10 grudnia w Sztokholmie odbywa się uroczysta Ceremonia Wręczenia Nagrody Nobla.

Głosowanie, w którym biorą udział członkowie Akademii, odbywa się w październiku. Dokładny termin jest ustalony i podany odpowiednio wcześniej do wiadomości. Każda osoba uprawniona do głosowania daje sekretarzowi karteczkę z nazwiskiem kandydata. Obowiązuje bezwzględna większość głosów. W przypadku niewyłonienia zwycięzcy, głosowanie jest powtarzane.

Pierwszym laureatem literackiej nagrody Nobla został Sully Prudhomme. Otrzymał on wówczas 150 782 koron szwedzkich (SEK). Obecnie kwota ta wynosi 10 milionów SEK.
Nagrody nie przyznano 7 razy: w latach 1914, 1918, 1935, 1940-1943. Czterokrotnie przyznano ją podwójnie: w latach 1904, 1917, 1966 i 1974. Dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody: Jean Paul Sartre i Borys Pasternak (któremu zakazały władze radzieckie).
Jedyny raz nagrodę przyznano pośmiertnie – w 1931 otrzymał ją Erik Axel Karlfeldt, członek Akademii pełniący przez 20 lat funkcję jej sekretarza. Był on dwukrotnie nominowany, lecz nie godził się na przyznanie jej samemu sobie.

Literackie Noble przyznane polskim twórcom:

Henryk Sienkiewicz: za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu (1905)
Władysław Reymont: za wybitny epos narodowy, powieść Chłopi (1924)
Czesław Miłosz: za całokształt twórczości (1980)
Wisława Szymborska: za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości (1996)

W tym roku laureatem Literackiej Nagrody Nobla jest Tomas Gösta Tranströmer.

Źródło: Wikipedia.org