O tym wszystkim opowiada nowa pozycja wydawnictwa Czytelnik, esej Jacquesa Le Goffa Średniowiecze i pieniądze, ledwie dwustustronicowa książeczka, będąca częścią serii Pejzaże kultury.

Esej skonstruowany jest chronologicznie; poczynając od zarania średniowiecza, autor prowadzi czytelnika nie tylko przez historię pieniądza; oprócz niej, pokazuje również w sposób bardzo szczegółowy powiązania ekonomiczno – polityczne oraz wpływ rozwijającego się pieniądza na społeczeństwo. To niewątpliwa zaleta tej publikacji – sprawia, że Średniowiecze… czyta się lekko, z pasją. Książka Le Goffa przestaje być jedynie esejem historycznym, który – jak większość swego gatunku – nudzi suchą faktografią, a staje się ciekawą podróżą przez problemy nędzy i bogactwa, polityki rodzących się europejskich potęg, a także handlu, który stał się solidną podstawą gospodarki wieków średnich.

Jacques Le Goff (ur. 1924) znany jest przede wszystkim jako francuski mediewista i erudyta, specjalizujący się w badaniach nad historią średniowiecznej kultury. Dzięki niemu Europa odkryła wieki średnie na nowo; autor Średniowiecza… odczarowuje epokę, zwracając uwagę na to, że stworzyła ona swoją własną cywilizację, dając fundament pod narodziny nowoczesnego społeczeństwa. Czytając jego prace, można zdać sobie sprawę z tego, że średniowiecze było epoką nie tylko pełną wigoru i barw, ale też bardzo różnorodną i złożoną – Le Goff w wielu swoich pracach zwraca szczególną uwagę na tzw. Odrodzenie wieku XII, będące zapowiedzią późniejszego, właściwego renesansu.

W Średniowieczu… mamy więc zaprezentowane nie tylko fakty historyczne, ale też ich wnikliwą analizę pod wieloma kątami; Jacques Le Goff pokazuje swoim czytelnikom, jak rozwój pieniądza kształtował rzeczywistość tamtych czasów, umiejętnie lawirując pomiędzy zagadnieniami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi. Z badań autora wyłania się także człowiek średniowiecza, wraz z jego zmieniającą się mentalnością i powstającymi ambicjami; nie od razu bowiem istnienie pieniądza zrodziło w ludziach żądzę bogacenia się – było ono raczej ubocznym skutkiem obrotu pieniężnego oraz dysproporcji społecznych, które dzięki niemu wyszły na światło dzienne.

Le Goff w swoim eseju często sięga do prac innych historyków, którzy stworzyli fundament badań nad dziejami pieniądza; warto tu wymienić choćby Marca Blocha, znakomitego badacza feudalizmu, a także Roberta Fossiera, również francuskiego mediewistę, spoglądającego na średniowiecze przede wszystkim przez pryzmat jego socjologii i antropologii. Cytaty z Biblii, a także innych źródeł historycznych, w pracy Le Goffa nie są rzadkością – dzięki nim można przyjrzeć się ewolucji poglądów ludzi średniowiecza na temat pieniądza oraz spraw z nim związanych, np. lichwy (głośno przecież potępianej i zwalczanej m.in. przez św. Tomasza z Akwinu), bankierów (zwanych wówczas lombardczykami),a także sposobów finansowania władców oraz ich polityki. Zwłaszcza ostatni wymieniony przeze mnie problem jest ciekawy z punktu widzenia współczesności; Le Goff interesująco opisuje zależności pomiędzy kasą dworów królewskich i majętnością możnych, a poziomem niezadowolenia społecznego, roszadami politycznymi spowodowanymi przez niegasnące nigdy spory dotyczące prawa do bicia monety, a co za tym idzie – rodzącymi się kryzysami finansowymi.

Średniowiecze… to pozycja godna polecenia, nie tylko ze względu na wartość informacji w niej zawartych – Le Goff popełnia błędy (wychwycone w eseju przez polską redakcję i odpowiednio omówione w przypisach), nie ujmują one jednak wartości eseju. To dobrze zredagowana, napisana z dużą erudycją i wyczuciem literackim książka historyczna, ale też socjologiczna, antropologiczna, a nawet filozoficzna. Godna polecenia nie tylko fascynatom historii ekonomii czy innych wąsko ujmowanych dziedzin, ale każdemu, kto chce zrozumieć podstawy średniowiecznej kultury i mentalności Starego Kontynentu, będących podłożem dla współczesnego kształtu Europy.

 

Autor: Jacques Le Goff
Tytuł: Średniowiecze i pieniądze
Wydawnictwo: Czytelnik
Data wydania: sierpień 2011
Okładka: twarda
Liczba stron: 204
Gatunek: esej

 

Tekst ukazał się też w listopadowym numerze miesięcznika kulturalno – społecznego Lampa.