Czasem bywa tak, że to nie pisarz tworzy historię, a opowieść znajduje kogoś, kto ubierze ją w odpowiednie słowa i wypuści w świat. Być może to właśnie przytrafiło się Sophii Tobin – pracownicy sklepu z antykami specjalizującym się w srebrach i biżuterii, którą zawodowa pasja natchnęła do szperania w archiwach i prowadzenia własnych badań dotyczących pewnego XVIII-wiecznego złotnika. Odkrycia okazały się na tyle intrygujące, że Tobin postanowiła napisać książkę inspirowaną jego losami. W ten sposób powstała Żona złotnika, z fabułą osadzoną w środowisku XVIII-wiecznych wytwórców cennych precjozów, łącząca w sobie cechy kryminału, powieści obyczajowej i psychologicznej, gdzie zagadka goni zagadkę, a tajemnica śmierci londyńskiego złotnika wcale nie jest najważniejszą z nich.
Londyn, 1792 rok.
Nocny stróż znajduje ciało znanego w mieści złotnika, Pierre’a Renarda. Trup ma poderżnięte gardło, no i okazuje się, że zniknął wyjątkowo cenny zegarek, z którym mężczyzna się nie rozstawał, co świadczy o rabunkowym motywie morderstwa. W miarę rozwoju śledztwa – jak to zwykle bywa – wychodzi na jaw wiele zaskakujących faktów, na przykład takich, że Renard miał wielu wrogów i praktycznie każda osoba z jego otoczenia mogła mieć motyw do popełnienia zbrodni, włącznie z Mary, jego cichą i zahukaną żoną. Krok po kroku wychodzą na światło dzienne sekrety poszczególnych bohaterów, jednak zamiast zbliżać nas do rozwiązania zagadki śmierci złotnika, jeszcze bardziej komplikują całą sprawę.
Rzadko się zdarza, by debiutujący autor potrafił tak satysfakcjonująco wykorzystać jeden z najlepszych kryminalnych pomysłów na fabułę. Jej osią są bowiem wydarzenia związane ze śmiercią złotnika, a raczej – jej mniej lub bardziej oczywiste skutki dla całkiem pokaźnego grona bohaterów. Choć sam Renard jest martwy, za życia miał tak istotny wpływ na losy innych ludzi, że jego złowroga obecność jest nadal wyraźnie wyczuwalna, a jego śmierć ma dla nich daleko idące konsekwencje. Najtrudniejsza jest bodajże sytuacja wdowy po nim, Mary, która na mocy testamentu została praktycznie wydziedziczona, a jej los uzależniony od kaprysu wykonawców ostatniej woli męża. Niepewni jutra są również złotnicy będący podwykonawcami Renarda – chorowity Jesse obarczony stale powiększającą się rodziną i jego kuzyn Alban, który pomaga mu w prowadzeniu interesu, na dodatek od lat zakochany w żonie swego pracodawcy. Śmierć złotnika nie jest także na rękę państwu Chichester, którzy zamówili u niego srebrną zastawę stołową, jednak poruszenie Harriet losem Renarda zdaje się mieć zgoła inne podłoże…
Powód do popełnienia zbrodni mógł mieć praktycznie każdy z otoczenia Renarda: jego dręczona psychicznie żona, ale też jej siostra, niezależna i wyszczekana Mallory (nawiasem mówiąc podejrzana tylko dlatego, że po śmierci męża ośmieliła się sama, bez męskiej pomocy, prowadzić interes i miała ze szwagrem na pieńku); zamieszany w całą historię jest również nocny stróż, który znalazł ciało, nie tak niewinny, jak mogłoby się wydawać, oraz prowadzący śledztwo Maynard, który, jak się okazuje, miał powód, by dokonać zemsty na złotniku. Wydaje się, że jedyną przychylną zmarłemu osobą jest jego przyjaciel, doktor Taylor…
Jednocześnie autorka ujawnia fragmenty dziennika Pierre’a Renarda, a to, czego się o nim dowiadujemy, jest coraz bardziej szokujące. Jawi się jako on mężczyzna o psychopatycznych skłonnościach, manipulujący i gardzący ludźmi, obsesyjnie dążący do uzyskania szlachectwa i założenia dynastii złotników; czując się oszukanym przez los robi wszystko, by dostać od życia to, co wydaje mu się, że mu się należy.
Wraz z rozwojem fabuły coraz lepiej poznajemy bohaterów i ich sekrety – wszystko, co na początku wydawało się w miarę jasne i oczywiste, przestaje takie być, nabiera niejednoznaczności i różnych odcieni szarości. Choć dowiadujemy się więcej, wcale nie rozjaśnia nam to obrazu sytuacji, ale gmatwa go jeszcze bardziej. Zważywszy na fakt, że Żona złotnika jest debiutancką powieści Sophii Tobin, tak sprawne i pomysłowe poprowadzenie fabuły jest rzeczą godną uznania. Nie tylko samej koncepcji, ale i jej wykonaniu nie można niczego zarzucić: intryga kryminalna jest przemyślana, spójna i logiczna, a na dodatek zaskakująca i trzymająca w napięciu aż do intrygującego finału. Ale zalety powieści nie kończą się na warstwie kryminalnej; Tobin ciekawie i wiarygodnie nakreśliła sytuację osiemnastowiecznych kobiet, w każdym aspekcie życia uzależnionych od rodziny, ojców i mężów oraz ich kaprysów, niezależnie od pozycji społecznej. Najlepszym przykładem są tu losy tytułowej bohaterki, zależnej od męża pod względem emocjonalnym i ekonomicznym, jej siostry Mallory, cieszącej się nie najlepszą opinią ze względu na cięty język, no i finansową niezależność czy Harriet Chichester, wżenionej w arystokratyczną rodzinę i zamkniętą w złotej klatce. Cena, jaką płacą za namiastkę czy poczucie swobody, jest ogromna i nie zawsze jej warta.
Także pod kątem wiarygodności psychologicznej postaci Żonie złotnika niczego nie brakuje. Sylwetki bohaterów nakreślone są ciekawie i na tyle niejednoznacznie, by przyciągnąć uwagę czytelnika oraz utrzymać ją do samego końca. Stopniowe odsłanianie ich tajemnic, nieraz diametralnie zmieniających punkt widzenia czytelnika na sprawę morderstwa, relacje i interakcje między poszczególnymi bohaterami, to zabieg, który znakomicie się sprawdził w obranej przez Tobin konwencji. Moim zdaniem debiutancka powieść Brytyjki – o dziwo! – nie ma żadnych słabych stron, jest za to zaskakująca, intrygująca i wciągająca, a to powinno stanowić całkiem solidną zachętę dla kogoś, kto liczy na kilka godzin godziwej rozrywki. Gorąco polecam, no i czekam na kolejne powieści autorki, byłoby szkoda, by taki talent się zmarnował.
Przeczytaj naszą alternatywną recenzję książki.
Autor: Sophia Tobin
Tytuł: Żona złotnika
Tytuł oryginału: The Silversmith’s Wife
Przekład: Julita Mastalerz
Wydawnictwo: PWN
Data wydania: grudzień 2014
Ilość stron: 430
Okładka: miękka
ISBN: 978-83-7705-594-6
Kategoria: kryminał, powieść historyczna, obyczajowa i psychologiczna
Autorka recenzji prowadzi bloga pod adresem: zwiedzamwszechswiat.blogspot.com