Miloš Forman, właściwie Jan Tomáš Forman to znakomity, czeski reżyser filmowy, obecnie zamieszkały i tworzący w Stanach Zjednoczonych. Jego najbardziej uznanym dziełem jest wybitny film Lot nad kukułczym gniazdem z niezapomnianą kreacją Jacka Nicholsona.
Urodził się 18 lutego 1932 roku w Čáslaviu. Rozpoczynał karierę w Czechach, kręcił filmy krótkometrażowe i komedie, od początku związany z operatorem Miroslavem Ondříčkiem. Czołowy przedstawiciel tzw. nowego kina czeskiego (Czechosłowackiej Nowej Fali)*. Światowy rozgłos zdobył w latach 60’ XX wieku dzięki filmowi Miłość blondynki, który otrzymał nagrody na festiwalach w Locarno i Wenecji.
W 1968 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie Paramount Pictures, by nakręcić film o amerykańskiej młodzieży Odlot. Stłumienie Praskiej wiosny spowodowało, że Forman pozostał na stałe w Stanach Zjednoczonych i tam kontynuował swoją karierę. Sam film nie odniósł większego sukcesu, jednak kilka lat później, w 1975 roku Forman nakręcił jedno z największych dzieł światowego kina – ekranizację powieści Kena Keseya Lot nad kukułczym gniazdem. Film ten, jako drugi w historii (pozostałe to Ich noce oraz Milczenie owiec), został uhonorowany aż pięcioma Oscarami w najważniejszych kategoriach (najlepszy reżyser, najlepszy aktor, najlepsza aktorka, najlepszy film i najlepszy scenariusz). Ogromny sukces pozwolił Formanowi nakręcić od dawna planowaną ekranizację kultowego musicalu Hair, która jednak spotkała się z umiarkowanym przyjęciem ze strony krytyków.
Kolejnym ważnym osiągnięciem Formana była adaptacja sztuki Petera Shaffera Amadeusz, oparta na biografii Wolfganga Amadeusza Mozarta. Film ten przyniósł mu kolejnego Oscara za reżyserię oraz wiele innych nagród. Koniec lat osiemdziesiątych przyniósł 2 filmowe adaptacje powieści Niebezpieczne związki. Nakręcona w 1988 roku wersja Stephena Frearsa została obsypana nagrodami, o rok spóźniony Valmont w reżyserii Formana nie wzbudził zainteresowania.
W 1995 został odznaczony Medalem Za zasługi I stopnia.
W 1996 roku Forman nakręcił film biograficzny o Larrym Flyncie, twórcy magazynu pornograficznego Hustler. Obraz starał się zdefiniować granice swobodnej wypowiedzi i wolności słowa, wzbudził kontrowersje w wielu krajach (m.in. w Polsce) śmiałym plakatem. Obraz przyniósł 2 nominacje do Oscara i zdobył Złotego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym w Berlinie w roku 1997.
W 1999 roku powstała kolejna biografia, film poświęcony amerykańskiemu komikowi Andy Kaufmanowi, Człowiek z księżyca. Film nie odniósł sukcesu, doceniono natomiast kreację Jima Carreya w tytułowej roli. W 2006 roku Forman nakręcił swój ostatni, jak dotąd, film Duchy Goi, będący fabularyzowaną biografią Francisco Goyi.
W roku 2009 powstał dokumentalny film produkcji czeskiej Milos Forman: Co cię nie zabije (czes. Miloš Forman: Co tě nezabije) w reżyserii Miloša Smídmajera opisujący wybory życiowe i artystyczne Formana.
*Czechosłowacka Nowa Fala (cz. československá nová vlna, inaczej czeska Nowa Fala, szkoła praska) – określenie generacji czechosłowackich reżyserów i scenarzystów filmowych, zaczynających tworzyć w latach sześćdziesiątych XX wieku. Do najbardziej znanych osób zaliczających się do tej grupy należą m.in. Miloš Forman, Věra Chytilová, Ivan Passer, Jaroslav Papoušek, Antonín Máša, Pavel Juráček, Jiří Menzel, Jan Němec, Jaromil Jireš, Evald Schorm, Vojtěch Jasný oraz Jan Schmidt. Charakterystyczne dla filmów z okresu Nowej Fali były na przykład długie, często improwizowane dialogi, czarny (w wielu przypadkach absurdalny) humor oraz zatrudnianie amatorów, wcześniej niezwiązanych z aktorstwem. Częstą tematyką są miłosne szaleństwa młodych ludzi bądź skrzywiona, wypaczona moralność. Pokazują naturę człowieka, która ma jasną i ciemną stronę. Reżyserzy nie starają się niczego upiększać, ich filmy często zawierają niearanżowane (i pozornie niearanżowane) sceny. Za pierwsze dzieło czechosłowackiej Nowej Fali uważa się film Słonko w sieci słowackiego reżysera Štefana Uhera z roku 1962.
Filmografia:
1963 – Konkurs
1963 – Czarny Piotruś (Černý Petr)
1965 – Miłość blondynki (Lásky jedné plavovlásky)
1967 – Pali się moja panno (Hoří, má panenko)
1971 – Odlot
1975 – Lot nad kukułczym gniazdem
1979 – Hair
1981 – Ragtime
1984 – Amadeusz
1989 – Valmont
1996 – Skandalista Larry Flynt
1999 – Człowiek z księżyca
2006 – Duchy Goi
Źródło: Wikipedia.org