Aleksander Fredro hrabia herbu Bończa to dobrze nam znany ze swej twórczości polski komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, wolnomularz, który tworzył w epoce romantyzmu. Prywatnie Fredro był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności: aktywny i zaangażowany w sprawy publiczne, szukał zarazem samotności i przejawiał skłonność do mizantropii. Ostatnie lata życia, naznaczone chorobami, spędził z dala od świata w ścisłym gronie rodzinnym.

Był autorem komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisywał również wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817 roku, jednak nie poruszał w swej twórczości problemów charakterystycznych dla romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których zaprzestał publikowania swoich utworów, pisując do szuflady przez ok. 18 lat. Wychowany w tradycjach oświecenia, był bliski L. Sterne’owi.

W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w charakterystyce bohaterów, kształtowaniu akcji i giętkości języka. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru, ówcześnie właściwe tylko farsie. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru. Jego bajki, jak np. Małpa w kąpieli, Zupa na gwoździu czy Paweł i Gaweł, należą do kanonu literatury dziecięcej.

Urodził się 20 czerwca 1793 roku u stóp Karpat, w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej). Do Beńkowej Wiszni rodzice Aleksandra Fredry sprowadzili się w roku 1797. Nauki pobierał w domu rodzinnym, nigdy nie uczęszczał do szkół publicznych. Swoją edukację dzielił na dwa etapy: pierwszym była nauka w domu (pod okiem guwernera) i polegała na pamięciowym opanowywaniu wiedzy książkowej; Fredro wspomina ją następująco: w młodych latach nie okazywałem zdolności do nauki. Bardziej frapująca i przydatna była dla pisarza tzw. szkoła życia (drugi etap) – nabieranie doświadczenia życiowego; jak pisał Fredro: odtąd zaczęła się dla mnie szkoła świata, najpraktyczniejsza, najbardziej urozmaicona.

12 stycznia 1806 roku w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła matka przyszłego literata, Marianna Fredrowa. Ojciec, Jacek hrabia Fredro, przeniósł się wraz z nim do Lwowa. W roku 1809 (w wieku 16 lat) młody Fredro zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego, później był w wojsku Napoleona – w 1812 roku wziął udział w wyprawie na Moskwę (otrzymał wówczas Złoty Krzyż Virtuti Militari). W latach 1813–1814 przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza, a w roku 1814 został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej.

W 1815 roku, po abdykacji Napoleona, wrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Beńkowa Wisznia. Opuszczając Paryż po klęsce Napoleona, Aleksander hr. Fredro napisał: Wyjechaliśmy razem, z odmiennych pobudek: Napoleon na Elbę, ja zasię do Rudek.

Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej. W 1818 roku, mając 25 lat, napisał pierwszą ważną komedię, Pan Geldhab. Sztuka, napisana z dużym humorem i wdziękiem, opowiada o perypetiach młodego szlachcica starającego się o rękę córki tytułowego dorobkiewicza, usiłującego jednocześnie wydać ją za księcia. Sztuka została wystawiona w 1821 roku.

8 listopada 1828, po jedenastu latach starań, poślubił w kościele w Korczynie właścicielkę zamku w Odrzykoniu, Zofię de domo hrabinę Jabłonowską, primo voto hrabinę Skarbkową. W tym samym roku, po śmierci ojca, przejął i później pomnożył odziedziczony majątek. Był już wtedy autorem kilkunastu komedii.

Od 1829 roku był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W roku 1830 brał udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania, który został utworzony we Lwowie, a w roku 1832 przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji.

W roku 1839 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa. Kilka lat później, po 18 latach pobytu na wsi, Fredrowie zakupili we Lwowie dworek z ogrodem na Chorążczyźnie, w którym zamieszkali. W rewolucyjnym roku 1848 Fredro był członkiem lwowskiej Rady Narodowej.

W latach 1850–1855 (z niewielkimi przerwami) przebywał po raz drugi we Francji, gdzie po powstaniu węgierskim znalazł schronienie jego syn, Jan Aleksander Fredro (także komediopisarz, lecz niższego lotu). Od 1861 roku był posłem do Sejmu Krajowego, czynił starania o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności. W roku 1873 został członkiem Akademii Umiejętności.

Zmarł we Lwowie 15 lipca 1876 roku, został pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa. W latach 70’ XX wieku wrocławski znawca i miłośnik twórczości Fredry, profesor Bogdan Zakrzewski, odwiedzając Rudki miał skraść z grobowca poety jeden z palców jego szkieletu; kości te zamurowano w ścianie kościoła św. Maurycego we Wrocławiu.

Twórczość:

Gwałtu, co się dzieje!
Intryga naprędce (wystawiona 1815)
Damy i Huzary
Dożywocie (wystawiona 1835)
Mąż i żona (wystawiona 1821)
Cudzoziemszczyzna
Nowy Don Kiszot, czyli sto szaleństw (wodewil)
Odludki i poeta
Pan Geldhab (wystawiona 1821)
Pan Jowialski (wystawiona 1832)
Śluby panieńskie czyli Magnetyzm serca (wystawiona 1833)
Trzy po trzy
Nocleg w Apeninach
Wielki człowiek do małych interesów (wystawiona 1877)
Wychowanka
Paweł i Gaweł
Ożenić się nie mogę
Zapiski starucha
Zemsta (wystawiona 1834).
Piczomira królowa Branlomanii
Sztuka obłapiania
Rewolwer (komedia)
Brytan-Bryś

Utwory przypisywane A. Fredrze:

Baśń o trzech braciach i królewnie – pornograficzno-komediowy utwór poetycki, parodia klasycznych baśni.
XIII Księga Pana Tadeusza – erotyczna parodia Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Poemat – nasycony wulgaryzmami – jest utrzymany w stylu mickiewiczowskim. Opisuje noc poślubną Tadeusza i Zosi, bohaterów parodiowanej epopei. (tu jednak bardziej prawdopodobnym autorem jest XIX-wieczny satyryk Włodzimierz Zagórski)

Źródło: Wikipedia.org

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *