Literacki dorobek George Sand w Polsce nie jest dobrze znany – a jest imponujący. Pisarka stworzyła około 90 powieści i dłuższych opowiadań, a ponadto sztuki teatralne, nowele, dzienniki i inne utwory autobiograficzne, recenzje, eseje, pisma o tematyce społecznej i politycznej a także utwory dla dzieci. Wydanie samej jej korespondencji obejmuje ponad 25 tomów. Sand była więc niezwykle płodna, miała prawdziwą łatwość pisania, o czym wiedziało wielu jej współczesnych i co budziło podziw środowiska – sam Wiktor Hugo, jeden z najwyżej cenionych francuskich pisarzy, podziwiał wyobraźnię pisarki; cenił także jej poglądy i zaangażowanie społeczne (oboje byli republikanami zaangażowanymi w popularyzowanie nowatorskich wówczas idei wrażliwości społecznej i niezgody na nierówności i niesprawiedliwość świata).

Sand zwykle zasiadała do pracy dopiero wieczorem, kiedy dom stawał się cichy i spokojny; potrafiła pracować całą noc i w tym czasie zapełnić kilkanaście stron znakomicie napisanym tekstem, który wymagał tylko niewielu poprawek. Kończyła jeden tekst i zaczynała kolejny, z nowym pomysłem i nowymi siłami twórczymi.

A jak było z Chopinem? Początkowo namiętny romans dwojga wyjątkowych, twórczych i skomplikowanych ludzi po latach przerodził się w przyjaźń, gdy namiętność przygasła. Sand nie opuściła jednak kochanka i kiedy ten zmagał się ze śmiertelną gruźlicą, roztaczała nad nim niemal matczyną opiekę. Adam Czartkowski i Zofia Jeżewska piszą w swej biografii kompozytora, że dzięki niej życie Chopina trwało dziesięć lat dłużej (…), że tylko dzięki temu, iż ona się nim tak po macierzyńsku zajmowała, mamy tyle jego arcydzieł, które ukazały się w ostatnim dziesięcioleciu jego życia: razem 37 opusów z 65 wydanych przed jego śmiercią.

George Sand z Polską wiąże nie tylko postać Chopina, ale także… Augusta II Mocnego, którego była potomkinią. Urodziła się 1 lipca 1804 roku w Paryżu jako Amantine Aurore Lucile Dupin, po mężu nosiła później nazwisko Dudevant. Była córką napoleońskiego oficera, który szybko ją osierocił, a także prawnuczką Maurycego Saskiego, nieślubnego syna Augusta II Mocnego (warto w tym miejscu zauważyć, że nasz król miał bardzo wiele nieślubnych dzieci). Dzieciństwo, poza trzyletnim pobytem na pensji w Paryżu, spędziła w Nohant.

W 1822 roku wyszła za mąż za barona Casimira Dudevanta, z którym żyła 8 lat i miała dwójkę dzieci: syna Maurice’a i córkę Solange. Po separacji w roku 1831 przybyła do Paryża. Wówczas zaczęła wydawać swoje utwory, początkowo pisane wspólnie z Jules’em Sandeau, od którego nazwiska wzięła swój męski pseudonim artystyczny. Publikowała także na łamach Le Figaro, z którego redaktorem, Henrim de Latouche, pozostawała w zażyłych stosunkach.

Była w centrum ówczesnego artystycznego życia Paryża, miała bogate życie osobiste i artystyczne, które nierzadko splatały się w jedno. W 1834 roku połączyły ją zażyłe stosunki z poetą Alfredem de Musset, którego porzuciła podczas podróży w Wenecji, by potem kilkakrotnie do niego wracać. Romansowała z Prosperem Mérimée, przyjaźniła się z Lisztem. Była znana także z ekscentrycznego zachowania, paliła cygara i fajkę, ubierała się po męsku i przeklinała. Była też wyrazistą, zdecydowaną kobietą, która nie unikała wyrażania swoich poglądów – co nie było wówczas bynajmniej powszechne. Pierwotnie założyła męski ubiór z ostrożności, wybierając się na premierę jednej ze sztuk Aleksandra Dumas i chcąc uniknąć problemów w razie spodziewanego zamieszania. Odtąd często zakładała męskie ubrania, czując się w nich swobodnie i wygodnie; ten strój umożliwiał jej także aktywność niedostępną innym kobietom jej stanu.

W roku 1838 zaprzyjaźniła się z Chopinem, który wkrótce został jej kochankiem. Przez długi czas była dlań oparciem i inspiracją, jednakże zerwała z nim w 1847, na dwa lata przed jego śmiercią. Z tego faktu czyni się niekiedy wobec niej zarzut, warto jednak zauważyć, że sam Chopin także nie miał łatwego charakteru…

Jednym z pierwszych wspólnych wyjazdów George Sand i Chopina była podróż dla poprawy zdrowia Chopina na Majorkę, do miejscowości Valldemossa w roku 1838. Dwa lata po powrocie z Majorki George Sand opublikowała wspomnienia z pobytu na wyspie zatytułowane Zima na Majorce (wydane w języku polskim po prawie 167 latach). Od 1839 do 1846 roku każde lato Chopin spędzał w posiadłości George Sand w Nohant, tam napisał swoje najwybitniejsze dzieła.

Pisała i publikowała prawie do samej śmierci. Jednymi z jej ostatnich utworów były napisane dla wnuków baśnie Contes d’une grand’mère. Zmarła 8 czerwca 1876 roku w Nohant.

Wczesne powieści Sand: Indiana (1831), Walentyna (1832), Lelia (1833) miały charakter feministyczny – ukazane w nich bohaterki były idealnymi postaciami kobiecymi, skontrastowanymi z miernymi intelektualnie, niezdecydowanymi mężczyznami. Utwory te utrzymane były w duchu melodramatycznym. Od roku 1836 w jej powieściach zaczął pojawiać się nowy typ bohatera: szlachetny republikanin, pochodzący z ludu, walczący o sprawiedliwość społeczną. Inspiracją dla tego rodzaju postaci był jeden z kochanków Sand, Michel de Bourges. Pierwszą powieścią, która w ten sposób głosiła pochwałę socjalizmu utopijnego, były Listy podróżnika. Z czasem Sand rozwinęła wątki socjalistyczne o apoteozę życia wiejskiego; w powieściach Grzech pana Antoniego i Młynarz z Angibault dokonywała idealizacji ludu wiejskiego i jego zwyczajów.

Inną inspiracją dla twórczości Sand był spirytualizm i mistyka chrześcijańska, którą na krótko zainteresowała się w końcu lat 30’ XIX wieku. W 1839 roku napisała osnutą wokół tego motywu powieść Spirydion, jedno ze swoich najlepszych dzieł, którego bohaterami są mnisi pragnący poprzez mistykę dokonać odnowy duchowej swojego klasztoru. W latach 1842–1844 powstał cykl Konsuelo, poświęcony losom wędrownej śpiewaczki (postać tytułowa), której postać Sand oparła na Pauline Viardot oraz sobie samej, ukazując część swoich przeżyć związanych z romansem z Fryderykiem Chopinem. Adam, Lerminer i Morot-Sir są zdania, że wielowątkowość Konsuelo, mimo sztuczności fabuły powieści, czyni z niej najlepszy utwór Sand, który daje się porównywać z twórczością najsłynniejszych pisarzy jej czasów. W okresie II Cesarstwa, zawiedziona panującym ustrojem, Sand wycofała się z życia publicznego i opracowała dwa dzieła autobiograficzne, Historię mojego życia oraz Ona i On, jednak w utworach tych przedstawiała swoje życie w sposób bardzo swobodny. 

Kilka powieści Sand zostało zekranizowanych, m.in. Indiana (1920), La mare au diable (1923 i 1972), La Petite Fadette (1912, 1915, 1979, 2004), Mauprat (1926, 1972). Postać George Sand pojawia się w fabułach filmów traktujących o życiu artystów, z którymi była związana, przede wszystkim Chopina (Pamiętna pieśń, USA 1945 czy Chopin. Pragnienie miłości, pol. 2002) oraz Musseta (Les enfants du siècle, 1999, z Juliette Binoche w roli Sand). Filmami, w których jest centralną postacią, są m.in. George qui? (franc., 1973) i Notorious Woman (USA, 1974).

Źródła: Wyborcza.pl, Wikipedia.org