Lyman Frank Baum – amerykański pisarz i dziennikarz, autor jednego z najpopularniejszych cyklów książek dla dzieci, zapoczątkowanego przez powieść Czarnoksiężnik z Krainy Oz a także wielu innych książek.

Czarnoksiężnik z Krainy Oz, będąc pierwszym utworem fantasy w amerykańskiej literaturze dziecięcej, jest zaliczany do klasyki światowej literatury dla dzieci.

Frank Baum zaczął pisać w młodym wieku. Napisał Czarnoksiężnika z Krainy Oz oraz 13 innych powieści opartych na miejscach i ludziach z Krainy Oz. Wielokrotnie podczas pisania deklarował się, że kolejna książka, którą tworzy, będzie tą ostatnią, oraz że poświęci się pracy przy innych książkach, w tym The Life and Adventures of Santa Claus, The Adventures of Father Goose i Queen Zixi of Ix. Jednak wzrastająca popularność, listy od dzieci oraz porażki nowych książek, zawsze powodowały jego powrót do książek o Krainie Oz.

Jego ostatnia książka, Glinda of Oz, została opublikowana po jego śmierci w 1919 roku, ale książki, których akcja mieści się w bajkowej Krainie Oz, były wciąż pisane przez innych pisarzy, szczególnie przez Ruth Plumply Thompson, która napisała dodatkowe dziewiętnaście książek.

Wszystkie jego powieści stały się publicznie dostępne, zaś wiele z nich zostało udostępnionych dzięki Projektowi Gutenberg.

Niestety, istnieją też pewne cienie, które rzutują na wizerunek pisarza. W trakcie wydarzeń prowadzących do masakry Siuksów nad Wounded Knee, Baum napisał rasistowski artykuł dla Saturday Pioneer, w którym głosił, że tubylczy Amerykanie powinni być wytępieni. Po masakrze bezbronnych Indian, która miała miejsce 29 grudnia 1890 roku, napisał kolejny tekst, powtarzający jego wcześniejsze opinie i krytykujący rząd za niepodjęcie bardziej drastycznych środków (zetrzeć te nieposkromione stworzenia z powierzchni ziemi). Oba artykuły są jedynymi znanymi przykładami, w których Baum wyraża tego typu poglądy, chociaż niektóre z jego książek, w tym dwie z serii Oz, były też krytykowane za utrwalanie rasistowskich stereotypów o afroamerykanach.

Baum poster 1bBaum urodził się 15 maja 1856 roku w Chittenango (stan Nowy Jork), jako siódme z dziewięciorga dzieci Cynthii Stanton i Benjamina Warda Bauma – bogatego biznesmena, który zbił fortunę na polach naftowych w Pensylwanii. Po stryju nadano mu imię „Lyman”, jednak zdecydowanie wolał imię „Frank”. Chorowity, wiecznie bujający w obłokach, do dwunastego roku życia był wychowywany w domu z rodzeństwem. Później został wysłany do Peekskill Military Academy. Po dwóch całkowicie nieudanych latach w akademii wojskowej, po incydencie opisywanym jako zawał serca, pozwolono mu powrócić do domu.

Od dzieciństwa fascynował się drukarstwem. Jego ojciec kupił mu tanią maszynę drukarską, więc razem ze swoim młodszym bratem, Harrym Clay Baumem (który zawsze trzymał się blisko Franka), stworzyli The Rose Lawn Home Journal. Bracia opublikowali wiele numerów czasopisma, do którego dodawali reklamy. Do siedemnastego roku życia Baum zdołał założyć drugie amatorskie czasopismo, The Stamp Collector, wydrukował 11-stronicową broszurkę Baum’s Complete Stamp Dealers’ Directory, oraz rozpoczął handel znaczkami ze swoimi przyjaciółmi.

W wieku młodzieńczym Frank zauroczył się teatrem i sztuką, do których przywiązanie doprowadziło go w przyszłości do krawędzi bankructwa. Jego pierwsza prawdziwa porażka wydarzyła się w 18 roku życia, kiedy lokalna grupa teatralna zobowiązała go do uzupełniania ich zapasu kostiumów, z obietnicą głównych ról w przedstawieniach, których jednak nigdy nie dostał. Gdy zdał sobie sprawę ze swego błędu, Baum opuścił teatr – tymczasowo – by pracować jako urzędnik w firmie swego szwagra w Syracuse.

W wieku 20 lat Baum zmienił zawód: został hodowcą drobiu, co było popularne w owym czasie. W roku 1880 rozpoczął wydawanie czasopisma handlowego, The Poultry Record, a w roku 1886, gdy miał 30 lat, opublikował pierwszą książkę: The Book of the Hamburgs, A Brief Treatise upon the Mating, Rearing, and Management of the Different Varieties of Hamburgs. Grał jednak w przedstawieniach, pod pseudonimem Louis F. Baum. W 1880 roku jego ojciec uczynił go zarządcą własnych teatrów, decydującym o realizowanych sztukach i wybierającym aktorów, grających w nich. The Maid of Arran, melodramat oparty na popularnej powieści, przyniósł mu wielki sukces. Baum nie tylko napisał sztukę, ale również skomponował piosenki grane w niej i zagrał główną rolę.

baum-Dorothy and the Scarecrow 1900Poślubił Maud Gage, córkę Matyldy Joslyn Gage, słynnej z walki o prawa kobiet. Frank i Maud przenieśli się do Aberdeen (Południowa Dakota), gdzie otworzył sklep „Baum’s Bazaar”. Jego zwyczaj sprzedawania towaru na kredyt ostatecznie doprowadził sklep do bankructwa, zaś sam Baum zaczął pracować dla lokalnej gazety, The Aberdeen Saturday Pioneer, gdzie pisał w najsławniejszym dziale, Our Landlady.

Opis Kansas w Czarnoksiężniku z Krainy Oz jest oparty na doświadczeniach zdobytych podczas pobytu suchej Dakocie Południowej.

Pisarz zmarł  6 maja 1919 roku. Został pochowany w Forest Lawn Memorial Park Cemetery, w Glendale, Kalifornia.

Na kanwie książki o Ozie powstało wiele filmów, fabularnych, seriali i animowanych, w różnych konwencjach. Były to m.in.: Czarnoksiężnik z Oz (1939 prod. USA, w roli głównej Judy Garland), Czarnoksiężnik z krainy Oz (1978 musical prod. USA, obsada, m.in. Diana Ross, Michael Jackson), W krainie czarnoksiężnika Oza (serial animowany prod. polskiej 1983-1989) i ostatnio film pełnometrażowy zrealizowany w technologii 3D: Oz: Wielki i Potężny z 2013 roku.

Nawiązując do jednej z legend o Baumie, kiedy wytwórnia filmowa MGM zaczynała kupować kostiumy do filmu Czarnoksiężnik z Krainy Oz, kupili używane stroje od kupców z Hollywood. Aktor Frank Morgan, który grał czarnoksiężnika, dostał stary płaszcz, w podszyciu którego znalazł plakietkę, mówiącą: Własność L. Frank Baum’a. Po wprowadzeniu filmu na ekrany kin MGM podkreślała to zdarzenie jako prawdziwą historię.

W 2013 roku 5 wydanych w języku polskim książek z cyklu o Krainie Oz wznowiło Wydawnictwo Bellona.

Źródło: Wikipedia.org

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *