Kapuściński to nazwisko, obok którego nie można przejść obojętnie. Od czasu premiery kontrowersyjnej biografii autorstwa Artura Domosławskiego, na rynku wydawniczym zaroiło się od wznowień oraz dotychczas niepublikowanych książek sztandarowego przedstawiciela Polskiej Szkoły Reportażu. Ten inny wyróżnia się na tle pozostałych dzieł Ryszarda Kapuścińskiego głównie dlatego, że jest zbiorem wykładów o zdecydowanie antropologicznym zabarwieniu.

Inny, czyli kto? Odpowiedź na to pytanie wprowadza czytelnika w tok rozumowań reportażysty. Okazuje się, że definicja, w zależności od kontekstu, ulega drobnym, acz znaczącym zmianom, przez co odnosi się ona zarówno do różnic narodowościowych, jak i płciowych. Ryszard Kapuściński stosuje to określenie w sensie geograficznym i kulturowym, opisując relację pomiędzy mieszkańcami Zachodu i niebiałymi, przywołując jego terminologię. Co istotne, autora nie cechuje wartościujące podejście do badanej ludności. Pozostaje on świadom, iż nie tylko nie-Europejczycy są Innymi w oczach Europejczyków, ale dla tych ostatnich ci pierwsi są również Innymi. Określiwszy swoją metodę, Kapuściński przechodzi do wyjaśnienia związków pomiędzy doświadczeniami zgromadzonymi podczas pracy reportażysty, a profilem naukowym charakteryzującym omawianą publikację. Nieustanna styczność z obcymi ludźmi zaowocowała potężnym zasobem wiedzy o świecie, z której autor wyciągnął wnioski, będące podstawą do wygłoszenia wykładów. Na kształt książki wpłynęły w dużej mierze koncepcje filozoficzne Józefa Tischnera i Emmanuela Levinasa, na które Kapuściński powołuje się niejednokrotnie. Autor jest zatem zaznajomiony z naukowymi dziejami pojęcia, które znalazło się w centrum jego wykładów.

Grono słuchaczy Ryszarda Kapuścińskiego zostało z pewnością zdominowane przez przedstawicieli środowiska akademickiego, a mimo to przyswojenie treści wykładów nie powinno sprawić większych trudności czytelnikowi nieposiadającemu dyplomu renomowanej uczelni wyższej. Za przykład języka przyjaznego odbiorcy posłużyć może niniejszy cytat: Za wyrwanie ze swojej kultury płaci się wysoką cenę. Dlatego tak ważne jest posiadanie własnej, wyraźnej tożsamości, poczucie jej siły, wartości i dojrzałości. Tylko wówczas człowiek może śmiało konfrontować się z inną kulturą. W przeciwnym wypadku będzie chować się w swojej kryjówce, bojaźliwie odgradzać od innych. Kapuściński, prowadząc długoletnie badania terenowe, zdołał odkryć mechanizmy odpowiedzialne za, problematyczne niekiedy, relacje z Innym. Zdawać by się mogło, że wspomniane pielęgnowanie własnej tożsamości jest czymś na tyle oczywistym, że zamieszczanie tego rodzaju uwag w wykładzie jest zbędne. Jestem zdania, iż w całej swojej mądrości, człowiek ma tendencję do lekceważenia najprostszych rozwiązań. Dlatego też potrzebujemy ludzi takich, jak Ryszard Kapuściński. Ludzi, którzy w sposób prosty i klarowny przypomną nam, że problemem nie zawsze jest Inny, lecz my sami i nasze własne słabości.

Treść wykładów Ryszarda Kapuścińskiego nie odkryje może faktów przełomowych dla dalszego rozwoju antropologii, ale nie zniechęci też czytelnika ciągiem cytatów i odwołań do klasyków nauk humanistycznych. Przemyślenia zawarte w książce są doskonałym podsumowaniem wiedzy zdobywanej przez studentów około-kulturoznawczych kierunków, co nie znaczy, że odbiorca niezwiązany z tą dziedziną będzie miał trudności ze zrozumieniem treści. Należy mieć jednak na uwadze, że nie każdego zainteresuje problematyka inności w kulturze i ewolucja tegoż pojęcia na przestrzeni wieków. Kapuściński nie próbuje oczarować czytelnika stylistyczną nadbudową, lecz w zamian serwuje mu skondensowaną porcję informacji, czego owocem są skromne gabaryty książki. Ten Inny liczy bowiem 78 stron. W tym momencie warto przywołać utarte powiedzenie, wedle którego winno się stawiać na jakość, a nie ilość. Polecam, rzecz jasna.

Tytuł: Ten Inny
Autor: Ryszard Kapuściński
Wydawca: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
Premiera: 7 lipca 2013
Numer wydania: drugie
Oprawa: twarda
Liczba stron: 78
ISBN: 978-83-2402-032-4