Antoni Słonimski urodził się 15 listopada 1895 roku w Warszawie, był poetą, felietonistą, dramatopisarzem, satyrykiem, krytykiem teatralnym a także działaczem społecznym i politycznym.

Jego wczesne wiersze dzieli się na dwie grupy – parnasistowskie, o kunsztownej budowie i tematyce ograniczonej do sztuki i problemu artysty (tomy Sonety i Harmonie) oraz ekspresjonistyczne, aktywistyczno – pacyfistyczne (tom Czarna wiosna, skonfiskowany przez cenzurę, a później we fragmentach przedrukowany w kolejnych zbiorach). Wiersze drugiego rodzaju Słonimski pisywał do końca lat dwudziestych, a jednym z ostatnich był poemat Oko za oko (1928). Inne tomy poetyckie wydane w latach dwudziestych przenika duch poezji romantycznej. Tom Okno bez krat (1935) jest wyrazem załamania światopoglądu optymistycznego, wierzącego w postęp racjonalisty. Duże uznanie wśród Polaków podczas wojny wielką osiągnął wiersz Alarm (1940).

Ważnym obszarem działalności Słonimskiego była publicystyka, dzięki której zyskał dużą popularność, choć był z jej powodu także polemicznie atakowany (zwłaszcza ze strony środowisk prawicowych i nacjonalistycznych). Jako felietonista (zwłaszcza autor Kronik tygodniowych w Wiadomościach Literackich, za których patrona obrał sobie Bolesława Prusa) wyrażał poglądy liberalnej inteligencji, był racjonalistą i sceptykiem. Z zaangażowaniem zwalczał uprzedzenia narodowe i etniczne, szczególnie ostro występował przeciwko faszyzmowi. W swych artykułach opowiadał się za ideą Polski wielokulturowej i tolerancyjnej, opartej na zasadach wolności i równości.

Słonimski był zdecydowanie mistrzem zjadliwego dowcipu i szyderstwa. Jego powojenna publicystyka uprawiana na łamach Szpilek i Tygodnika Powszechnego wymierzona była w postawy konformistyczne i snobistyczne, a także w przejawy ekstremizmu formalnego awangardy artystycznej. Podobne przesłanie miały także jego popularne utwory sceniczne (alegoryczno – ekspresjonistyczny dramat Wieża Babel wystawiony w 1927 przez Leona Schillera oraz trzy komedie – Murzyn warszawski, Lekarz bezdomny i Rodzina) oraz dwie powieści fantastyczno – naukowe Torpeda czasu (1924) i Dwa końce świata (1937). Powieści te były ponadto inspirowane twórczością H.G. Wellsa, którego bardzo cenił. Słonimski przestrzegł w nich przed skutkami militaryzmu i totaliaryzmu.

antoni w-oparach-absurduPodobnie jak inni skamandryci pisywał teksty szopek politycznych. Z powodzeniem uprawiał kalambur, parodię i pure nonsens (wybór z Julianem Tuwimem W oparach absurdu 1958), wirtuozersko bawiąc się językiem i konwencją. Z kolei we Wspomnieniach warszawskich i Alfabecie wspomnień nakreślił pełen sentymentu i humoru obraz dawnej Warszawy.

Antoni Słonimski urodził się w rodzinie pochodzenia żydowskiego, jako syn Stanisława Słonimskiego i Eugenii z Poznańskich. W 1917 ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie. Organizował wystawy swych prac plastycznych oraz współpracował z czasopismami artystycznymi, m.in. z miesięcznikiem Pro Arte.

W 1918 współtworzył kawiarnię literacką Pod Picadorem, a w 1919 grupę poetycką Skamander. Współpracował z nią, z przerwami, do wybuchu wojny. W latach międzywojennych współpracował także z Kurierem Polskim (1920–1923) i Wiadomościami Literackimi (1924–1939).

Jego teksty wykorzystywały m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski, Tip Top oraz rosyjski awangardowy Niebieski Ptak. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i polskiej sekcji PEN Clubu.

W działalności publicystycznej sprzeciwiał się zarówno postawom Narodowej Demokracji, jak i komunizmowi. Opowiadał się za racjonalizmem i demokracją. Od wczesnej młodości związany z PPS, popierał działalność Józefa Piłsudskiego aż do czasów utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej.

13 kwietnia 1924 pojedynkował się na pistolety z Mieczysławem Szczuką, który chciał się zemścić za bezlitosną krytykę manifestu autorstwa jego przyjaciela, Henryka Berlewiego. Pojedynek odbył się w kawiarni, Słonimski wyszedł bez szwanku, Szczuka został ranny w nogę.

Podczas wojny przebywał na emigracji, początkowo w Paryżu (1939-40), a po kapitulacji Francji – w Londynie. Współpracował z rozmaitymi periodykami emigracyjnymi, m.in. z Polską Walczącą i Wiadomościami Polskimi, Politycznymi i Literackimi. W roku 1942, na skutek różnicy poglądów, odszedł z Wiadomości i, wraz z Karolem Estreicherem założył miesięcznik Nowa Polska (ukazujący się do roku 1946).

Po zakończeniu II wojny światowej kierował do 1948 r. sekcją literatury UNESCO, następnie był do 1951 r. dyrektorem podlegającego władzom komunistycznym Instytutu Kultury Polskiej w Londynie. W 1948 r. wziął udział we wrocławskim Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju, podpisując jego rezolucję przyjętą po opuszczeniu kongresu przez część zachodnich intelektualistów. W 1951 r powrócił na stałe do kraju.

Antoni Slonimski2Pisywał artykuły, wiersze i felietony do wielu gazet ogólnopolskich, m.in. do Nowej Kultury (1950-1962), Szpilek (1953-73) i Przeglądu Kulturalnego. W 1954 poddał ostrej krytyce ówczesne podręczniki do historii literatury, przez co jego dzieła zostały wycofane z obiegu. W 1955 był jednym z założycieli Klubu Krzywego Koła. Na fali odwilży w 1956 został wybrany na prezesa Związku Literatów Polskich. Funkcję tę pełnił do 1959 roku.

Odsunięty przez Władysława Gomułkę od sprawowania funkcji publicznych, Słonimski poświęcił się działalności na rzecz rozmaitych inicjatyw opozycyjnych. W marcu 1964 wraz z Janem Józefem Lipskim zainicjował tzw. List 34 przeciwko polityce kulturalnej partii. Krytykował władze w związku z antysemicką nagonką po marcu 1968 r. W 1975 był jednym z sygnatariuszy Memoriału 59 oraz Listu 14 w proteście przeciw planowanym zmianom w konstytucji PRL.

Z powodu działalności opozycyjnej jego dzieła ponownie wpisano na listę cenzorską. Od 1970 publikował w Tygodniku Powszechnym.

Zmarł 4 lipca 1976 w Warszawie w wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym. Pochowano go w Laskach wraz z żoną, Janiną Konarską-Słonimską, malarką. Testamentem zapisał prawa autorskie swych utworów Zakładowi dla Niewidomych w Laskach.

W 1954 w 10 rocznicę Polski Ludowej Antoni Słonimski został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Ważniejsze dzieła:

Sonety (1918)
Parada (1920)
Godzina poezji (1923)
Z dalekiej podróży (1926)
Rodzina (1933)
Okno bez krat (1935)
Alarm (1940)
Wiek klęski (1945)
Nowe wiersze (1959)
Wiersze 1958-1963 (1963)
138 wierszy (1973)

Publicystyka, proza:

Wspomnienia warszawskie – 1957
W oparach absurdu (z Julianem Tuwimem) – 1958
Artykuły pierwszej potrzeby, Notatki i uwagi 1951-1958 – 1959
Załatwione odmownie, Felietony 1960-1961 – 1963
Załatwione odmownie, seria druga, Felietony 1962-1964 – 1964
Jawa i mrzonka, (Spowiedź emigranta – Jak to było naprawdę) – 1964
Alfabet wspomnień – 1975
Ciekawość, Felietony 1973-1976 – 1981
Gwałt na Melpomenie, Felietony teatralne 1924-1939 – 1982
Moja podróż do Rosji – 1997
Kroniki tygodniowe t. 1, 1927-1931 – 2001
Kroniki tygodniowe t. 2, 1932-1935 – 2001
Kroniki tygodniowe t. 3, 1936-1939 – 2004
Romans z X muzą. Teksty filmowe z lat 1917-1976 – 2007

Utwory sceniczne:

Wieża Babel (dramat wierszem) 1927
Murzyn warszawski (komedia) 1928
Lekarz bezdomny (komedia) 1930
Rodzina (komedia) 1933

Źródło: Wikipedia.org, Culture.pl

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *