Nie da się czytać tomu esejów Zadie Smith z chłodnym dystansem. Po prostu się nie da – ani kiedy pisze o literaturze, ani kiedy przez pryzmat dawno minionych świątecznych spotkań rodzinnych, ani gdy recenzuje multipleksowe hity 2006 roku. Czytając te eseje można niemal wyczuć w powietrzu drżenie podekscytowania z odkrywanych raz po raz na nowo fascynujących zjawisk.
Na tom składają się teksty napisane niejako przy okazji – „przyklejone” do zdarzeń czy sytuacji, zamówione raz tu, raz tam – według deklaracji autorki – ideologicznie niespójne…
Jednak zebrane razem, ułożone w konkretnym porządku, zrozumiałym dla czytelnika, tworzą mocną i przemyślaną konstrukcję.
A budulca jej nie brakuje – od Keatsa, Kafki, Nabokova i Barthesa, przez zwierzenie się z sekretów
i krytycznego stosunku do własnego pisarstwa w „Sztuczkach warsztatowych”, kapitalny cykl ciętych recenzji filmowych, aż po ulotne wspomnienia i refleksję dotyczącą rodziny, przeżyć (także tych bolesnych).
To czym Smith potrafi zarażać, to przede wszystkim otwarty umysł i zdolność szybkiego i płynnego intelektualnego przemieszczania się zarówno między płaszczyznami – wymiarami życia, od zanurzenia w lekturze konkretnej książki, aż do generalnej refleksji o zdolności mimikry językowej w różnorodnym świecie w eseju „Mówienie językami”. Hollywoodzkie targowisko próżności, opisane w „Notatkach z gali Oscarowej”, świetnie kontrastuje z intymnymi i wzruszającymi esejami, poświęconymi osobie ojca pisarki. To zamiłowanie do łączenia i zestawiania ze sobą kontrastów widać chyba najwyraźniej w podwójnym portrecie dwóch legend ekranu – Katharine Hepburn i Grety Garbo. Tworząc ten kolorowy patchwork tematów, tonów i motywów, zmieniając się z dziennikarki w badaczkę, z badaczki w córkę, z córki mieszanej pary w czarną pisarkę, autorka „Łowcy Autografów” ciągle pozostaje tą samą osobą. Ciągle z tą samą ciekawością i potrzebą dzielenia się swoimi odkryciami.
Zadie Smith prezentuje w tomie „Esejów okolicznościowych” najbardziej inspirujący z możliwych typów odbioru kultury – wyposażona w narzędzia badacza literatury i kultury i znająca praktyczną stronę pisarstwa – potrafi cieszyć się, uczyć, obrażać i przejmować tym, o czym pisze z pasją i zaangażowaniem. Nie ma mowy o zblazowaniu, zmęczeniu materią czy kreowaniu się na jedynie słuszny głos.
Osobisty ton, siła przeżycia w każdym niemal z tych tekstów jest dominująca i sprawia, że autorka czyni to o czym pisze zaraźliwym – dzieli się ze swoimi czytelnikami nie tylko postrzeganiem, warsztatem, nie tylko dopuszcza czytelnika bardzo blisko osobistych granic – dzieli się zachwytem.
Autor: Zadie Smith
Wydawnictwo: Znak , Wrzesień 2010
ISBN: 978-83-240-1434-7
Liczba stron: 360
Wymiary: 140 x 205 mm